Η Αλλοτεκοίτη του Νίκου Ξένιου (Εκδόσεις Κριτική) είναι ένα μυθιστόρημα πληθωρικό με υψηλές καλλιτεχνικές αξιώσεις. Με γραφή δυναμική και ορμή που αξιοποιεί έναν αστείρευτο εκφραστικό πλούτο μέσω αλλεπάλληλων εικονοπλαστικών εξάρσεων, προσεγγίζει με ευαισθησία αλλά και τόλμη το επίκαιρο ζήτημα της οικολογικής κατάρρευσης.
Κύριο γνώρισμα του συγκεκριμένου μυθοπλαστικού εγχειρήματος είναι μια καλά μελετημένη από το συγγραφέα αφηγητική στρυφνότητα, σε συνδυασμό με απουσία χρονικής και τυπολογικής γραμμικότητας και με εναλλαγές ρυθμού. Ένας άλλος τρόπος μέσα στον τρόπο που λέγεται μια ιστορία, η αλήθεια της οποίας στρέφεται γύρω από μιαν αδυνατότητα.
Δεν πρόκειται για τέχνασμα αλλά για έναν τρόπο καλά υπολογισμένο ώστε ο συγγραφέας να εναρμονιστεί με το αντικείμενο του βιβλίου, που είναι η βλάστηση, δηλαδή το ασυνείδητο, καθώς δεξιοτεχνικά την πλέκει με τον εύθραυστο ψυχισμό της κεντρικής ηρωίδας του της Κυβέλης και στέκεται με σεβασμό προφυλάσσοντας επιμελώς και αναδεικνύοντας το στοιχείο που αντιστέκεται στον λόγο και πάντα διαφεύγει, το άφατο. Η γραφή του Ξένιου αποκαθιστά την εμπειρία του ορίου, την οποία η αφηγητική ορθότητα υποβαθμίζει θέλοντας όλα να τα πει, όπως ο τεχνολογικός υπερκαθορισμός της ζωής θέλει όλα να τα ελέγξει απανθρωποποιώντας την, τελικά, καθώς την απωθεί ως φτηνή ενόρμηση. Εκείνο που αποκρύπτεται επιστρέφει ως δυστοπία, ως κακή πρόγνωση για το μέλλον, και η Κυβέλη που την προφητεύει και της αντιστέκεται συλλαμβάνεται ως τρελή και επικίνδυνη.
Είναι δασκάλα και καταφέρνει να εμπνεύσει τους μαθητές της μέσα από αφηγήσεις συνειρμικές, σχεδόν παραληρηματικές, που όμως επιτυγχάνουν να διεγείρουν την επιθυμία των παιδιών για γνώση και διεκδίκηση. Η Κυβέλη δεν παραγεμίζει τα κεφάλια των μαθητών της με πληροφορίες σχετικές με τους οικολογικούς κινδύνους που απειλούν τη ζωή του πλανήτη, αλλά σπέρνει στις καρδιές τους το δαιμόνιο της βλάστησης και την αγάπη για τη φύση, που τα κινητοποιεί ενάντια στο αυταρχικό καθεστώς που εκπροσωπείται από το κόμμα Νέοι Δρόμοι για τον Λαό. Δεν φωτογραφίζει το πρόβλημα εξ αποστάσεως αλλά μέσω των ιστοριών της το καθιστά παρόν, το θέτει σε λειτουργία, το ερωτικοποιεί. Εισάγει μέσω των αφηγήσεών του -που σε αυτό το μυθιστόρημα είναι πολλές- την ερωτική διάσταση στη σχέση με τη φύση, όπως κι αν αυτή προσεγγίζεται, αλλά κυρίως μέσω της αγωνίας, που είναι σύμφυτη με κάθε ερωτικοποίηση. Το οικολογικό είναι πρωτίστως ζήτημα ερωτικό, θα μπορούσαμε να συμπεράνουμε διαβάζοντας υπό αυτή την οπτική γωνία το μυθιστόρημα του Νίκου Ξένιου.
Και είμαστε ελεύθεροι να το κάνουμε, αξιοποιώντας την αφηγητική στρυφνότητα που ο συγγραφέας δεξιοτεχνικά υιοθετεί για να αγγίξει, διαφυλάσσοντάς το, το γκρίζο σημείο, το σημείο μηδέν στη σχέση του ανθρώπου με την ίδια του τη φύση, πόσο μάλλον με τη Φύση γύρω που, αν και τον εμπεριέχει, υπόκειται στην καταστροφική μανία του.
Παραιτούμενος, καθώς διάβαζα την Αλλοτεκοίτη, από ερωτήματα όπως ποιος, πότε, πού, τι έγινε μετά- αφημένος στα σημαίνοντα και τις λέξεις, έδρεψα μια υψηλής αισθητικής αξίας λογοτεχνική εμπειρία και πριν το καταλάβω έφτασα στο τέλος, με έντονη την παρόρμηση να το πάρω απ’ την αρχή και κυριευμένος απ’ την αίσθηση ότι κάτι μου διέφευγε.
Αυτό το ελάχιστο που πάντοτε διαφεύγει δεν είναι που ανοίγει πόρτες και οδηγεί σε ξέφωτα; Πώς αλλιώς θα μπορούσε να ειπωθεί αυτή η ιστορία; Πώς θα την λέγαμε περιγράφοντας το βιβλίο σε κάποιον τρίτο; Να αρχίσουμε από τα “Σκουπιδόπαιδα”; Από την έρευνα της δημοσιογράφου Στέλλας Μπεράτη; Από όσα ανακάλυψε η Κυβέλη; Κι έπειτα: ποιος ζωγραφίζει τη ζωή της; Τι ρόλο έπαιξε ο αδελφός; Πώς μοιάζει η Αλλοτεκοίτη; Η Μάβρη; Γίνονται ακόμη παγανιστικές τελετές το 2050; Ποιος είναι ο Μάρκος;
Μήπως όμως θέτοντας τέτοια ερωτήματα το μυθιστόρημα κινδυνεύει να «κλείσει» ή να φανεί συμβατικό; Νομίζω πως όχι. Όπως κι αν διαβαστεί ή συζητηθεί, το βιβλίο του Νίκου Ξένιου θα παραμένει ανοιχτό και σίγουρα σπουδαίο.
Γιάννης Κόκκινος
Ο Γιάννης Κόκκινος γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες, Φιλοσοφία και είναι Μουσικός. Το Μαγικό Κορίτσι είναι η πρώτη του ποιητική συλλογή. (Εκδόσεις «Σμίλη», 2022)
Διαβάστε άρθρα και κριτικές για άλλα βιβλία του Νίκου Ξένιου στο Λινκ
