29/03/2024

Δημήτρης Σωτάκης: Υπάρχει μια αυνανιστική συνθήκη στη συμπεριφορά του σύγχρονου ατόμου

Συνέντευξη με αφορμή το νέο βιβλίο: Ο Μεγάλος Υπηρέτης

Σωτάκης
«Θα έλεγα ότι ο Υπηρέτης μου είναι ο σύγχρονος άνθρωπος. Αγκιστρωμένος από επιθυμίες, απωθημένα, πάθη, αλλά την ίδια στιγμή αυτιστικός, κλεισμένος σε ένα καβούκι»

«Ο Μεγάλος Υπηρέτης» του Δημήτρη Σωτάκη (εκδόσεις Κέδρος) είναι ένα συνταρακτικό μυθιστόρημα που περιγράφει με μοναδικό τρόπο τον σύγχρονο άνθρωπο χωρίς ταυτότητα.

Πόσες ταυτότητες έχει ένας άνθρωπος; Πώς το διαδίκτυο παρασύρει κάποιους σε μια εικονική ζωή και τελικά χάνουν τη δική τους, την πραγματική;
Και  όπως μου λέει ο συγγραφέας στη συνέντευξή μας είναι άλλο πράγμα η φαντασία του ανθρώπου και άλλο η εικονική ζωή. Χωρίς τη φαντασία ο Δημητρης Σωτάκης θα έχανε την ταυτότητά του.

Ας ξαναγυρίσουμε όμως στο βιβλίο, πριν περάσουμε στην κουβέντα με τον συγγραφέα.

Ο ήρωας του Δημήτρη Σωτάκη μεταμορφώνεται. Πρώτα από τη δυνατότητα να ασκήσει εξουσία σε έναν άλλον άνθρωπο. Στη συνέχεια όμως ο ήρωας μεταμορφώνεται σε σημείο που με έναν τρόπο (δεν θα πω …) αφανίζεται από τον φόβο και το άγχος να ζήσει τη ζωή του. Κι αυτός είναι ένας σπαραγμός του σύγχρονου ανθρώπου.

Είναι πολύ ξεχωριστός ο τρόπος που ο συγγραφέας περιγράφει τη βία, που είναι απότοκο της εξουσίας που αποκτά ο ήρωας. Η βία στον Μεγάλο Υπηρέτη είναι μικρογραφία μιας κατάστασης που επικρατεί γύρω μας. Το γεγονός ότι η βία μέσα στο σπίτι δεν ασκείται σε μια γυναίκα – όπως μας έχει συνηθίσει η επικαιρότητα να συμβαίνει – αλλά σε έναν άντρα κάνει ακόμη πιο έντονο το μήνυμα που έλαβα εγώ διαβάζοντας.

Ο Δημήτρης Σωτάκης με τον «Μεγάλο Υπηρέτη» πιστεύω ότι αφήνει ένα σπουδαίο έργο στη νέα ελληνική λογοτεχνία. Σύγχρονη γλώσσα, πικρό χιούμορ, έντονα συναισθήματα και δημιουργική πλοκή, οικείες εικόνες χαρακτήρων που μεταλλάσσονται χαμένοι σε φόβους και μια δυσανεξία στην ίδια τη ζωή είναι τα κομμάτια που αποτελούν αυτό κοινωνικό ψυχογράφημα.

Πολλές μέρες μετά την ανάγνωση του βιβλίου το σκέφτομαι ως ένα θεατρικό μονόλογο με δύο πρόσωπα επί σκηνής. Θα μπορούσε «Ο Μεγάλος Υπηρέτης» να γίνει ένας σύγχρονος «Αμπιγιέρ»;  Μακάρι !

Τα καλά βιβλία είναι πάντα αφορμή για ωραίες συζητήσεις . Πάμε λοιπόν στον συγγραφέα Δημήτρη Σωτάκη:

Η «εξουσία» χαλάει / αλλοιώνει τον χαρακτήρα του ανθρώπου έτσι κι αλλιώς ή πρέπει να το έχει μέσα του έτσι κι αλλιώς;

Η εξουσία είναι χωρίς δεύτερη σκέψη ένα ισχυρό δέλεαρ. Το ζήτημα δεν είναι να την αρνηθούμε, αλλά από ποια οπτική γωνία θα την δούμε. Το πόσο θα μας αλλοιώσει σχετίζεται με την ηθική ασπίδα του καθενός από εμάς, απέναντι σε κάθε τι που μπορεί να μας προσφέρει εύκολη ηδονή, επίπλαστη κυριαρχία. Το να την κατέχει κανείς δεν είναι απαραίτητα κακό, όμως την ίδια ώρα μπορεί να αποβεί καταστροφικό.

Ο Υπηρέτης (σου) έχει στοιχεία υπαρκτών ανθρώπων, πώς τον σκιαγράφησες πριν μπει στις σελίδες του βιβλίου σου;

Θα έλεγα ότι ο Υπηρέτης μου είναι ο σύγχρονος άνθρωπος. Αγκιστρωμένος από επιθυμίες, απωθημένα,  πάθη, αλλά την ίδια στιγμή αυτιστικός, κλεισμένος σε ένα καβούκι. Τρέχει πίσω από την ευτυχία, μοιράζεται  τη ζωή του με τους υπόλοιπους ανθρώπους, αλλά ταυτόχρονα εγκλωβισμένος σε μια ζωή γεμάτη αδιέξοδα. Εν ολίγοις, δεν ήταν καθόλου δύσκολο να τον σκιαγραφήσω, βρίσκεται πάντα δίπλα μου. 

Πώς ένας άβουλος άνθρωπος, όπως ο Υπηρέτης, μεταμορφώνεται και μεταλλάσσεται ως προσωπικότητα;

Δεν είμαι βέβαιος ότι μεταλλάσσεται. Ναι, φαινομενικά δείχνει ένας άλλος, ωστόσο μέσα μας δεν ζει μόνο ένας άνθρωπος, είμαστε φτιαγμένοι από πολλά συστατικά, που περιμένουν να πάρουν το ρόλο τους στην παράσταση της ζωής μας. Και βέβαια η πηγή της μετάλλαξής του είναι η στάση του δεύτερου ήρωα, εκείνος είναι η κινητήριος δύναμη που τον μεταμορφώνει. Έτσι αντιδρούμε, πράττουμε πάντα σύμφωνα με τα όρια που μας θέτει αυτός που βρίσκεται απέναντί μας, έτσι κάνει, λοιπόν, και αυτός, όταν βρίσκει μια χαραμάδα, ξεγλιστράει και γίνεται αυτός που γίνεται.

Η εικονική ζωή, σαν αυτή που ζει ο ήρωας του βιβλίου, σε τρομάζει; Έχεις γνωρίσει ανθρώπους που του μοιάζουν;

Η ηλεκτρονική ζωή που ζει ο πλανήτης τα τελευταία χρόνια έχει δημιουργήσει τέτοιους ανθρώπους. Είναι πλέον πολλοί εκείνοι που ζουν μέσα σε μια κάψουλα ημιπραγματικότητας, τα όρια μεταξύ αληθινού και φαντασιακού είναι δυσδιάκριτα, είναι βέβαια μια συζήτηση που μπορεί να διαρκέσει για πολύ, πόσο πραγματικό είναι αυτό που συμβαίνει, ας πούμε, διαδικτυακά; Αληθινοί άνθρωποι, με σάρκα και οστά δεν κατευθύνουν αυτή τη συνθήκη; Με ποιο τρόπο,  όμως,  αντανακλά όλο αυτό στη ζωή μας; Δεν είμαι κι εγώ βέβαιος.

Το διαδικτυακό φλερτ, όπως το περιγράφεις στο βιβλίο, πιστεύεις ότι είναι κυρίαρχο στη ζωή μας σε σχέση με αυτό που έχουμε στο μυαλό μας οι άνω των 40 περί φλερτ;

Μοιραίο ήταν και το φλερτ να περάσει στο διαδίκτυο. Όπως πέρασε και όλη η ζωή μας, εκεί γίνονται πια επαγγελματικές συμφωνίες, συζητήσεις για την κοινωνία, διαμάχες, συνευρέσεις παντός τύπου, έτσι και το φλερτ δεν αποτέλεσε εξαίρεση. Σε μια πρώτη ματιά δεν είναι αρνητικό αυτό, άνθρωποι βρίσκονται άλλωστε πίσω από έναν υπολογιστή ή ένα κινητό τηλέφωνο. Το πρόβλημα ξεκινάει όταν κανείς οχυρώνεται πίσω απ’ αυτά και χτίζει ένα φράχτη γύρω του, με συνέπεια την φυσική εξαφάνισή του. Οι ανθρώπινες σχέσεις για να αναπτυχθούν πρέπει να είναι κανείς παρών, να παλέψει γι ‘ αυτές και δεν ξέρω πόσο έτοιμοι είμαστε να το κάνουμε πια αυτό.

Πώς φαντάζεσαι τον έρωτα σε μια ακόμη πιο απόλυτα ψηφιακή εποχή από τη σημερινή;

Όσο τρομακτικό και να γίνει, ευτυχώς το ανθρώπινο στοιχείο που αναζητά τη θαλπωρή, την τρυφερότητα δε θα αποκοπεί απ’ αυτό το παιχνίδι. Ο έρωτας είναι αντανακλαστική και ενστικτώδης ανθρώπινη αντίδραση, συνεπώς είμαι αισιόδοξος, δε νομίζω να «αυτοφυλακιστούμε» σε ασφυκτικό βαθμό. 

Οι παρίες των πόλεων, οι άστεγοι, πιστεύεις ότι ζουν ως «αόρατοι» από τους άλλους, εμάς, που δεν έχουμε ούτε κατά διάνοια τα προβλήματά τους;

Αόρατοι δεν είναι, όμως είναι ένας άλλος κόσμος. Υπάρχουν διακριτά ψυχολογικά σύνορα, παρατηρούμε αλλά δεν αγγίζουμε, είμαστε απορροφημένοι από τη ροή της δικής μας ζωής, και κατά κάποιο τρόπο δε μας αφορούν αυτοί οι άνθρωποι. Αν θελήσει όμως κανείς να σκαλίσει αυτές τις ζωές, θα ανακαλύψει πολύ ενδιαφέρουσες ιστορίες, αλλά βέβαια και πολύ σκοτάδι.

Ζούμε σε μια εποχή που αυτοαναφορικότητα και η αυτό-ικανοποίηση (όλων των ειδών) είναι κυρίαρχες; Και πώς επηρεάζουν τον έρωτα και τις απλές ανθρώπινες σχέσεις;

Σαφώς. Υπάρχει μια αυνανιστική συνθήκη πλέον στη συμπεριφορά του σύγχρονου ατόμου, είναι αυτονόητο. Πρώτα πασχίζουμε να ικανοποιήσουμε ένα άτσαλο «εγώ» και μετά να χτίσουμε μια πραγματική σχέση με έναν άνθρωπο. Είναι στ’ αλήθεια ένα μεγάλο θέμα αυτό, που ελπίζω να μην διαβρώσει πολύ τον τρόπο που εκφράζουμε τον ερωτισμό μας.

Πότε καταλαβαίνεις ότι μια καινούργια ιστορία είναι έτοιμη να σε καθηλώσει για ν’ αρχίσεις να τη γράφεις;

Στη δική μου περίπτωση, οι ιδέες, οι ιστορίες, είναι πολλές. Το σημαντικό ζήτημα είναι να βάλω αυτές τις ιδέες σε μια τάξη, να αποφασίσω ποια απ’ αυτές θα γίνει μυθιστόρημα, ποια ιστορία θα απλώσει και θα χωρέσει μέσα της όσα έχω να πω. Όταν πάντως μια ιστορία παραμείνει για πολύ μέσα στο μυαλό μου, σημαίνει ότι πρέπει να κάνω κάτι γι’ αυτό.

Αν η εποχή που ζούμε ήταν κινηματογραφική ταινία, τι είδος θα ήταν, και ποια ταινία σου έρχεται στο μυαλό;

«Η μέρα της μαρμότας». Δε βλέπω τίποτα να αλλάζει, ανακυκλώνουμε συμπεριφορές, λέξεις, και οι επιθυμίες ακόμα είναι γεμάτες κλισέ, οι μέρες έρχονται και ξανάρχονται σε μια αλλόκοτη ματαιότητα. Δεν ξέρω, μάλλον  η ανθρωπότητα χρειάζεται θεραπεία.

Σωτάκης
Είναι πλέον πολλοί εκείνοι που ζουν μέσα σε μια κάψουλα ημιπραγματικότητας, τα όρια μεταξύ αληθινού και φαντασιακού είναι δυσδιάκριτα

Έχεις αισθανθεί ποτέ όπως η ήρωάς σου;

Ναι. Είμαστε εν δυνάμει και ο δυνάστης, μα και ο υπηρέτης. Άλλωστε, στο βιβλίο μου δεν αποσαφηνίζεται ποιος είναι ποιος, κι αυτό είναι ένα σημαντικό στοιχείο του μυθιστορήματος. Ο σαδισμός του να επιβαλλόμαστε πάνω σε κάποιον που μπορούμε είναι μέρος της ανθρώπινης φύσης, δεν το κρίνω με κανένα ηθικό κριτήριο, απλώς το εντοπίζω. Έχω αισθανθεί ότι θέλω να εκμεταλλευτώ μια κατάσταση αλλά και το αντίθετο. Όμως θα πρέπει να καταβάλουμε μεγαλύτερες προσπάθειες και να σεβόμαστε τον αδύναμο, αφού μοιραία κι εμείς μπορούμε να βρεθούμε στη θέση του.

Υπάρχει πρόβλημα ταυτότητας με τους σύγχρονους ανθρώπους; Ξέρουμε ποιοι είμαστε;

Ίσως ξέρουμε βαθιά μέσα μας, αλλά σίγουρα ξέρουμε αυτό που θέλουμε να γίνουμε. Η επιθυμία και η μανία για διάκριση- πάσης φύσεως- είναι σύγχρονες ασθένειες, έτσι λοιπόν, είμαστε προσκολλημένοι στην εικόνα του εαυτού μας που θέλουμε να πετύχουμε.

Πώς η δουλειά, το κοινωνικό περιβάλλον του καθενός επηρεάζει την ταυτότητα του; Μπορούμε να είμαστε τελικά «ελεύθεροι» ή απλώς απολαμβάνουμε μια ελευθερία οριοθετημένη;

Ευτυχώς υπάρχουν κάποιοι που έχουν μεγάλη προδιάθεση για ελευθερία και άλλοι που πασχίζουν για να την αποκτήσουν. Και αυτό ανεξάρτητα από τις συνθήκες της ζωής τους, είτε ασχολούνται με κάτι που εκ των πραγμάτων τους περιορίζει, είτε κάτι πιο «άνετο» που τους δίνει χώρο. Η ελευθερία είναι προσωπική υπόθεση. Είναι ένα ζήτημα που με απασχολεί συνέχεια.

Είναι το χιούμορ ένα «παρπαρτού» αυτογνωσίας και εν τέλει μιας κάποιας ευτυχίας;

Σίγουρα είναι μια εσωτερική έκρηξη, αναγκαία για να κερδίσει κανείς, έστω για λίγο, ένα επίπεδο εσωτερικής γαλήνης. Το χιούμορ είναι ένας οργασμός, ένα ξέσπασμα, είναι μια εγκεφαλική διαδικασία που διαλύει την πραγματικότητα. Και επιτρέπεται παντού και πάντα.

Ποιο συστατικό του εαυτού σου αν «στο έπαιρναν» δεν θα άντεχες ούτε λεπτό;

Τη φαντασία. Όσο μεγαλώνω, με αφορά όλο και περισσότερο η ορατή ζωή, η ζωή που ζω, όμως η φαντασία είναι μια σημαντική παράμετρος αυτού που είμαι. Κι αν μου την έπαιρναν δε θα ήμουν πια εγώ.

Ποια είναι η μεγαλύτερη τρέλα που κάνεις όταν γράφεις ή για να γράψεις;

Υπάρχουν μερικές ώρες όταν γράφω που πιθανολογώ να μοιάζω τελείως παρανοϊκός. Είμαι σε μια παράξενη, ευχάριστη, ένταση, δεν κάνω κάτι ακριβώς, αλλά είναι περίεργο το συναίσθημα. Κάποτε είχα γράψει ένα ολόκληρο βιβλίο, τοποθετώντας τον εαυτό μου στο μέσον ενός άδειου δωματίου, έγραφα 18 ώρες το 24ωρο, επί δυο μήνες. Ήταν καλοκαίρι.

Γιάννης Καφάτος


mm
About Γιάννης Καφάτος 2242 Articles
Γιάννης Καφάτος, Μπαμπάς, δημοσιογράφος, ραδιοφωνικός παραγωγός, tattoer, T-shirt maker, dj, και ποιος ξέρει τι άλλο (ακόμη). Σπούδασε πολιτικές επιστήμες πήρε όμως πτυχίο από το ΡΟΔΟΝ και άλλα συναυλιακά "ιδρύματα". Ταξιδεύει λιγότερο από όσο θα ήθελε.

Be the first to comment

Leave a Reply

Your email address will not be published.


*