Η αστυνομική λογοτεχνία στα καλύτερά της, με ιταλική φινέτσα, επαρκή αγριότητα και καταιγιστικό ρυθμό. ​«Η αίσθηση του πόνου» του ιταλού συγγραφέα, Μαουρίτσιο Ντε Τζοβάννι (Εκδ. Πατάκη), έχει όλα τα χαρακτηριστικά ενός κλασικού νουάρ αλλά και τη δύναμη της καλής λογοτεχνίας.

Ο συγγραφέας, χάρη και στην άριστη μετάφραση της κυρίας Φωτεινής Ζερβού, μας μεταφέρει το ζοφερό περιβάλλον που κινούνται οι ήρωές του. Και με τον ίδιο έξοχο τρόπο μας μεταφέρει στον δαιδαλώδη ψυχισμό του ήρωά του, του αστυνόμου Λουίτζι Αλφρέντο Ριτσιάρντι. Ένας άνθρωπος με υψηλή αίσθηση του καθήκοντος, απόμακρος, και «κακό σπυρί» για τους ανωτέρους του.
Ο Ιταλός συγγραφέας τολμάει κάτι που κατά τη γνώμη μου του «βγαίνει». Παίζει με τη μεταφυσική. Ένα προνομιακό πεδίο των νοτιοαμερικάνων συγγραφέων, αλλά όπως σας είπα του «βγαίνει». Ένας βασανισμένος άνθρωπος όπως είναι ο αστυνόμος Ριτσιάρντι έχει το δικό του τρόπο να «μιλάει» με τα νεκρά θύματα βίαιων ενεργειών.
Παρ’ όλα αυτά δεν είναι ένας απόμακρος σούπερ- ήρωας. Είναι ένας πονεμένος άνθρωπος με δημοκρατικές αρχές σε μια χώρα που παραλληρεί υπέρ του φασισμού του Ντούτσε με έδρα τη Νάπολη.
Δύσκολο παζλ για να επιβιώσει – κυρίως στην αστυνομία.

Όταν μάλιστα το θύμα της δολοφονίας που πρέπει να εξιχνιάσει είναι ο διάσημος τενόρος, Αρνάλντο Βέτσι – μια μοναδική φωνή επενδεδυμένη από έναν άθλιο χαρακτήρα, που εκτός όλων των άλλων είναι και φίλος του Ντούτσε  – τότε τα πράγματα είναι δύσκολα, πολύ δύσκολα για τον ίδιο.

Ήδη είπα πολλά, αφού δεν συνηθίζω να γράφω για την υπόθεση ή την πλοκή του βιβλίου που παρουσιάζω. Με ενδιαφέρει η …αίσθηση!

Το βιβλίο του Ντε Τζοβάνι «Η Αίσθηση του πόνου» είναι αστυνομικό, βαθύτατα υπαρξιακό με έναν ιδιοφυή ρεαλισμό και κυρίως με έναν ουμανισμό που διατρέχει τις σελίδες του.

Ήταν μια καλή ευκαιρία για να γνωρίσουμε τον άνθρωπο που μας το «σύστησε». Η μεταφράστρια, Φωτεινή Ζερβού, έχει αποδώσει τόσο δυνατά τις συναισθηματικές διακυμάνσεις των ηρώων του βιβλίου, αλλά και τις εικόνες που έχει φανταστεί ο συγγραφέας.

Με αφορμή τον Ντε Τζοβάννι, η κουβέντα μας πήγε και στη δουλειά της.

Υπάρχει μυστικό για μια καλή μετάφραση;

Πιστεύω ότι δεν υπάρχει κάποιο μυστικό, απλά όταν αγαπάς τη δουλειά σου και προσπαθείς συνεχώς να βελτιωθείς το αποτέλεσμα σίγουρα θα είναι καλό. Βέβαια οι γνώσεις και η πείρα παίζουν σημαντικό ρόλο όπως συμβαίνει σε όλα τα επαγγέλματα άλλωστε.

Μετάφραση, απόδοση, ή μεταγραφή; Περιγράψτε μας πώς προσδιορίζετε τη δουλειά σας;

Για να περιγράψω τη δουλειά μου θα πρέπει να γράψω σελίδες ολόκληρες. Η λογοτεχνική μετάφραση είναι τέχνη. Πρέπει να καταφέρεις να μεταφράσεις στη γλώσσα σου το κείμενο και συγχρόνως να το αποδώσεις με τέτοιον τρόπο ώστε να προκαλέσει τα συναισθήματα που προκαλεί η γλώσσα του πρωτοτύπου.

Ταυτόχρονα πρέπει να παραμείνεις πιστός στις λέξεις που έχει επιλέξει να χρησιμοποιήσει ο συγγραφέας. Είναι δύσκολο και κοπιαστικό ειδικά όταν ο συγγραφέας χρησιμοποιεί λέξεις, εκφράσεις ή διαλόγους σε διάλεκτο. Προσπαθώ να μένω πιστή στο κείμενο. Φοβάμαι ότι πολλές φορές ο συγγραφέας δεν θ' αναγνώριζε το βιβλίο του αν η μετάφραση μεταφραζόταν ξανά στην γλώσσα του πρωτοτύπου.

Επιλέγετε να μιλάτε, να γνωρίσετε τους συγγραφείς που μεταφράζετε;

Η αλήθεια είναι ότι δεν επιδιώκω να γνωρίσω τους συγγραφείς.  Έχω γνωρίσει κάποιους από τους συγγραφείς που έχω μεταφράσει. Τον Ντε Τζοβάννι δεν τον έχω γνωρίσει ακόμη.

Όσους γνώρισα ήταν όταν είχα ήδη μεταφράσει κάποια βιβλία τους. Πάντα βέβαια αν προκύψει κάποιο πρόβλημα στη μετάφραση, επειδή πολλά βιβλία που έχω μεταφράσει έχουν εκφράσεις και λέξεις σε διάλεκτο μιλάω μαζί τους  και ζητάω τη βοήθειά τους. Το βιβλίο του  Ντε Τζοβάννι για παράδειγμα έχει πολλές λέξεις στα ναπολετάνικα.

Δεν προσπαθώ να τους γνωρίσω επειδή δεν θέλω να επηρεάσει η προσωπικότητα του συγγραφέα ούτε θετικά αλλά ούτε αρνητικά τη δουλειά μου.

Μια μεταφράστρια πόσο «συγγραφέας» γίνεται;

Μεγάλη κουβέντα. Σίγουρα γίνεσαι "συγγραφέας" σε κάποιο βαθμό. Τυχαίνει καμιά φορά το κείμενο του πρωτοτύπου να μη ρέει, έτσι με τη μετάφραση καλείσαι να το "βελτιώσεις".

Περιδιαβαίνοντας τη Νάπολη του Ντε Τζοβάννι, ποιες γνώριμες εικόνες σας ήρθαν στο μυαλό;

Πολλές φορές οι εικόνες που περιγράφει ο Ντε Τζοβάννι στη Νάπολη του '30 μου έφερναν στο μυαλό εικόνες από την Ελλάδα την εποχή του '50 τότε που τα παιδάκια έτρεχαν ξυπόλητα και έπαιζαν με μπάλες φτιαγμένες από κουρέλια στις φτωχικές γειτονιές, τους πλανόδιους πωλητές, τους ανθρώπους που προσπαθούσαν να επιβιώσουν μέσα από μεγάλες δυσκολίες και φτώχεια, τις ανθρώπινες σχέσεις, το πολιτικό καθεστώς που έλεγχε τα πάντα.

Πιστεύετε ότι οι έλληνες διαβάζουμε ή όχι;

Θα ήθελα να διαβάζουν, κυρίως τα νέα παιδιά. Το βιβλίο είναι ένα κομμάτι ελευθερίας, χάνεσαι στις σελίδες του. Δεκανίκι να ξεπερνάς τις δυσκολίες. Μέσα από τις σελίδες του μαθαίνεις, ονειρεύεσαι, ταξιδεύεις, παράδεισος και κόλαση καμιά φορά. Ωστόσο παρότι υπάρχουν πολλά και καλά βιβλία νομίζω ότι οι Έλληνες δεν διαβάζουν.

Πότε αποφασίσατε να ασχοληθείτε με την μετάφραση; Υπήρξε κάποιο βιβλίο που σας έστρεψε σε αυτή την κατεύθυνση;

Πριν είκοσι χρόνια μου ζήτησαν να μεταφράσω ένα βιβλίο του Ντάριο Φο και μόλις άρχισα να μεταφράζω κατάλαβα ότι ήταν κάτι που μου άρεσε. Αν και είναι  μοναχική και απαιτητική δουλειά συνεχίζω να την αγαπάω.

Να περιμένουμε νέες περιπέτειες του αστυνόμου Ριτσιάρντι;

Ο αστυνόμος Ριτσιάρτνι αυτός ο παράξενος, τρυφερός, κλειστός αστυνόμος θα κληθεί να ερευνήσει και διαλευκάνει και άλλες υποθέσεις.

Γιάννης Καφάτος