28/03/2024

“Κλωντέλ και Κάφκα” του Φερνάντο Αρραμπάλ – Βιβλίοκριτική από την Σύσση Καπλάνη

Κλωντέλ και Κάφκα

Οι δυο πολύ γνωστοί και καταξιωμένοι λογοτέχνες, ο Γάλλος ποιητής και θεατρικός συγγραφέας Πωλ Κλωντέλ και ο Τσέχος συγγραφέας Φραντς Κάφκα είναι τα κεντρικά πρόσωπα του θεατρικού έργου του Φερνάντο Αρραμπάλ «Κλωντέλ και Κάφκα» (εκδόσεις Ηριαδανός) που έγραψε το 2000 σε συνεργασία με την Ρουθ Ράικελμπεργκ.

Τόπος συνάντησής τους «ο Παράδεισος, ο ουρανός, η Εδέμ», όπως αναφέρει ο συγγραφέας.

Συμμετέχουν στην φανταστική κουβέντα τους η Καμίγ, αδελφή του Κλωντέλ, η Ροζαλί Βελτς, ερωμένη του Κλωντέλ στο διάστημα που υπηρέτησε ως πρέσβης στην Κίνα, η Μιλένα Γιεσένκα, φίλη του Κάφκα με την οποία διατηρούσε ερωτική αλληλογραφία τουλάχιστον για δυο χρόνια, η νοσοκόμα που παραστάθηκε στον Κάφκα τα τελευταία χρόνια του.
Ως σαφείς αναφορές- επιρροές στις λογοτεχνικές διαδρομές των δύο συνομιλητών ακούγονται οι φωνές του Πωλ Σαρτρ και της Σιμόν ντε Μπωβουάρ, του Άλμπερτ Αϊνστάιν και του Βάλτερ Μπένγιαμιν, του Αλφρέντ ντε Μυσέ και του Τόμας Μαν.

Ποια μπορεί να είναι η σχέση ανάμεσα στις δυο αυτές τόσο διαφορετικές προσωπικότητες;

Κλωντέλ: Εσείς κι εγώ ταξιδέψαμε, πετάξαμε, υπερυψωθήκαμε γράφοντας.
Οι παραδοχές γύρω από τη ζωή τους είναι συγκλονιστικές:

Κλωντέλ: Έως την τελευταία ημέρα της ζωής μου, το θέατρο που έγραφα μου προσέφερε όσα η ζωή δεν μπορούσε πια να μου προσφέρει: τη μέθη του έρωτα, τη μεγαλειώδη φρενίτιδα, όλα όσα είχα θυσιάσει στον βωμό του καθήκοντος, στο βωμό της τεκνοποίησης!
Κάφκα: Όσα έγραψα εγώ έμειναν ημιτελή και προορίζονταν για την πυρά.
Οι διαφορές στον χαρακτήρα τους είναι εμφανείς από τις πρώτες κιόλας ατάκες που ανταλλάσσουν:
Κάφκα: Είμαι ο γιός του Χέρμαν Κάφκα, ιδιοκτήτη του καταστήματος της οδού Τσελεντά στην Πράγα. Το μικρό μου όνομα είναι Φραντς και το επώνυμο Κάφκα. Κάπα, άλφα, φι…
Κλωντέλ: …είμαι η Αυτού Εξοχότης Πωλ Κλωντέλ, ακαδημαϊκός και πρέσβης της Γαλλίας.

Ο Αρραμπάλ μοιάζει να το διασκεδάζει βάζοντας τους δυο άνδρες να αλληλοπειράζονται υπενθυμίζοντας ο ένας στον άλλον ερωτικές περιπέτειες που τους σημάδεψαν, όπως και άλλες σημαντικές σχέσεις ζωής, για παράδειγμα του Κλωντέλ με την αδελφή του και την ερωμένη του Ροζαλί, του Κάφκα με τον πατέρα του.
Μέσα σε μία ώρα και 21 (αυστηρά, κατ’ εντολήν του συγγραφέως) λεπτά σχολιάζουν, κρίνουν, επικρίνουν ο ένας τη ζωή και το έργο του άλλου με τόσο χαριτωμένο όσο και δηλητηριώδη τρόπο που ο αναγνώστης του θεατρικού έργου ή ο θεατής της θεατρικής παράστασης προσπαθεί διαρκώς να ισορροπήσει ανάμεσα στο απολαμβάνω τα ευφυή σχόλια ή δυσαρεστούμε από την τοξικότητά τους.
Σίγουρα, πρόκειται για μια ενδιαφέρουσα αντιπαράθεση η οποία αν μη τι άλλο αποδεικνύει την έρευνα του Αρραμπάλ γύρω από το έργο και την προσωπικότητα των δύο συνομιλητών, αλλά και τη δική του αξία ως δεινού ενορχηστρωτή των λόγων τους.
Στην ίδια έκδοση φιλοξενείται ένα ακόμη θεατρικό έργο, ο μονόλογος μιας γυναίκας, μιας μητέρας με τίτλο «Γράμμα αγάπης» το οποίο βασίζεται στην αλληλογραφία του Αρραμπάλ με την μητέρα του.
Η μητέρα, την ημέρα των γενεθλίων της, ανασύρει τις καλές στιγμές που έχει ζήσει με το γιό της, μέχρι τα δεκατέσσερα χρόνια του, οπότε εκείνος ανακάλυψε σε ένα ντουλάπι έγγραφα που αναφέρονταν στην καταδίκη σε θάνατο του πατέρα του στον ισπανικό εμφύλιο.
«Η Ιστορία, αυτή η μητριά, με καταδίκασε και με εξαφάνισε», μονολογεί η μητέρα.
Ο γιός της έκτοτε την κατηγορεί και απέχει από τη ζωή της.
Αγάπη και μίσος εναλλάσσονται, πίκρα, απωθημένα τραύματα όλα στο φως.
Η μητέρα αδημονεί για μια επικοινωνία, μια τηλεφωνική συνομιλία με το γιό της, την οποία φαντάζεται.
«Ξαναπές στο τηλέφωνο την τελευταία σου εξομολόγηση:
Δεν έχω λόγια, μαμά, όταν ο σεβασμός με πλημμυρίζει. Σου εύχομαι χρόνια πολλά, μαμά… με όλη μου την καρδιά. Χάρισέ μου αυτό το δώρο».

Ο Φερνάντο Αρραμπάλ, στο τέλος του μονολόγου της μητέρας, αφήνει το ενδεχόμενο ενός αίσιου τέλους, με τον γιό να εμφανίζεται κρατώντας μια ανθοδέσμη όσο διαρκεί η φανταστική τηλεφωνική συνομιλία με τη μητέρα του.

Στα υπέρ της έκδοσης η άρτια μετάφραση με συμπληρωματικά, διευκρινιστικά σχόλια του Νεκτάριου-Γεώργιου Κωνσταντινίδη, που είναι διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών, κριτικός και μεταφραστής θεάτρου.

Σύσση Καπλάνη


Be the first to comment

Leave a Reply

Your email address will not be published.


*