Luis Sepulveda, ένας συγγραφέας που θέλει να αλλάξει τον κόσμο, και το καταφέρνει!
Ήταν ένα μεσημέρι της 7ης Δεκεμβρίου του 2001 όταν κατάφερα να βρεθώ δίπλα-δίπλα με τον αγαπημένο μου συγγραφέα Λουίς Σεπούλβεδα. Στο σπίτι της χιλιανής πρέσβειρας θυμάμαι. Ήπιαμε κρασί και μετά κάτσαμε οι δύο μας για αρκετή ώρα και κουβεντιάζαμε. Η κουβέντα αυτή έγινε η συνέντευξη που σήμερα ούτε θυμάμαι που είχει δημοσιευτεί. Μάλλον στο ΚΛΙΚ ή στο Downtown, δεν έχει και σημασία.
Η απώλεια ανθρώπων που βάζουν το κεφάλι μας να δουλεύει, να ταξιδεύει, να ονειρεύεται είναι πάντα οδυνηρή.
Οφείλουμε, όσοι αγαπήσαμε αυτόν τον τύπο ένα μεγάλο ευχαριστώ στον εκδότης της OPERA, Γιώργο Μυρεσιώτη αλλά και στον μεταφραστή των έργων του, Αχιλλέα Κυριακίδη.
Ακολουθεί η (μακροσκελέσταστη) συνέντευξη – όπως είχε δημοσιευτεί το 2001:
Τον Σεπτέμβριο του 1996, όταν επέστρεψα από το ταξίδι μου στον Αμαζόνιο και το Περού, άρχισα να ψάχνω μανιωδώς νοτιαμερικανούς συγγραφείς που θα μπορούσαν να παρατείνουν την αίσθηση του ταξιδιού. Κάπως έτσι, στην οδό Κωλέττη στη «σκηνή» των εκδόσεων OPERA, γνώρισα το έργο του Χιλιανού συγγραφέα.
Ο Luis Sepulveda μπήκε στη ζωή μου και κάθε φορά που διάβαζα και διαβάζω ένα βιβλίο του οι αισθήσεις μου αρχίζουν να δονούνται, το μυαλό μου να ταξιδεύει και να σκέφτεται.
Κατάφερα να τον συναντήσω (χάρη στη σημαντική βοήθεια του εκδότη του, Γιώργου Μυρεσιώτη), πριν από λίγες εβδομάδες στην Αθήνα και είχα μόλις ρουφήξει το τελευταίο του βιβλίο, «Χρονικά του Περιθωρίου». Γυρνώντας την τελευταία σελίδα του βιβλίου αισθανόμουν μια ζήλια, για τον άνθρωπο που μπορεί και γυρίζει τον κόσμο που κι εγώ θα ήθελα να δω και να μυρίσω. Και νάτος, τώρα ήταν δίπλα μου και μπορούσα να του το πω.
Όσα θα διαβάσετε παρακάτω δεν τα λογίζω ως συνέντευξη αλλά ως την αποτύπωση μιας ζεστής κουβέντας με τον συγγραφέα που όπως λέει κι ίδιος: «εγώ στις χώρες που εκδίδονται τα βιβλία μου δεν έχω αναγνώστες, έχω φίλους!»
Γ.Κ. Πώς βλέπετε τον κόσμο σήμερα, μετά τις πρόσφατες διεθνείς εξελίξεις; Τι έχει αλλάξει στην εικόνα που είχατε από το τελευταίο σας ταξίδι στην Αθήνα;
L.S. Για να σας απαντήσω κανονικά έπρεπε να δώσω μία διάλεξη. Από την τελευταία φορά που ήμουν στην Ελλάδα άλλαξαν αρκετά πράγματα, και άλλα παραμένουν το ίδιο άσχημα.
Για παράδειγμα, θυμάμαι ότι όταν είχα έρθει το πρώτο θέμα στις εφημερίδες της εποχής ήταν η νέα τάξη πραγμάτων, σήμερα βλέπουμε ότι αυτή η νέα τάξη πραγμάτων δημιούργησε μία νέα μεγάλη «αταξία».
Βρισκόμαστε στην Ευρώπη, μια Ευρώπη η οποία έχει μεγάλη αντίφαση με την πολιτική όπου δεν υπάρχει μεγάλη εκτίμηση του κόσμου προς τους ηγέτες του, σε μια Ευρώπη όπου οι πολίτες είναι αντίθετοι με όλα όσα συνέβησαν από τις Η.Π.Α. προς το Αφγανιστάν και παράλληλα βρισκόμαστε σε μία Ευρώπη προβληματισμένη για την αλλαγή του νομίσματος – το ευρώ θα μπει στη ζωή μας σε μερικές εβδομάδες και δυστυχώς οι Ευρωπαίοι πολίτες δεν έχουν πάρει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για όλες τις αλλαγές που θα συντελεστούν.
Η ουσιαστική αλλαγή μέσα σ’ αυτά τα πέντε χρόνια (από την τελευταία φορά που ήμουν στην Ελλάδα) είναι ότι η απόσταση ανάμεσα στους διοικούντες και τους πολίτες έχει μεγαλώσει ακόμη περισσότερο.
Γ.Κ. Φοβάστε ότι ευρωπαίος πολίτης είναι λιγότερο πολίτης;
L.S. Είναι καλό να υπάρχει η έννοια του Ευρωπαίου Πολίτη! Όσον αφορά την εκτέλεση των δικαιωμάτων αυτού του πολίτη, πιστεύω ότι δεν πρέπει να μείνει ως σχήμα λόγου, αλλά να είναι κάτι το ουσιαστικό. Έχουμε μία οικονομική ένωση της Ευρώπης, η οποία περιλαμβάνει τους επιχειρηματίες, περιλαμβάνει αυτούς που έχουν τα κεφάλαια. Όμως δεν υπάρχει ένωση κοινωνική και πολιτική στην οποία να παίζουν ενεργό ρόλο και οι πολίτες. Για παράδειγμα το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο αντί να ασκεί έναν έλεγχο για τις διάφορες πολιτικές, τελικά παρουσιάζεται χωρίς καμία ουσιαστική αρμοδιότητα για την ζωή των πολιτών` είναι αναποτελεσματικό. Έτσι λοιπόν βρισκόμαστε αγκυροβολημένοι σ΄ αυτό που λέγεται «συνθήκη της Ρώμης» γιατί αυτό που ήταν που αποτέλεσε την ουσιαστική αρχή της Ε.Ε., αλλά μεγάλες πρόοδοι δεν έγιναν.
Και το μέλλον της Ευρώπης, θα είναι λαμπρό για τις δύο ηγεμονικές δυνάμεις που θα ξεχωρίζουν, τη Γερμανία και τη Γαλλία. Άλλες χώρες της Ευρώπης, όπως η Ελλάδα, η Ισπανία, η Πορτογαλία δεν έχουν αναπτύξει μια ισχυρή βιομηχανία που να τους επιτρέπει να ανταγωνιστούν τις μεγάλες αγορές. Και όσο η Γερμανία και η Γαλλία αποφασίζουν την ένταξη νέων κρατών στην Ε.Ε., αυτή ένταξη θα είναι εις βάρος των μικρότερων και λιγότερο ισχυρών χωρών – όπως είναι οι χώρες που ανέφερα. Για παράδειγμα οι επενδύσεις της Γερμανίας στην Πολωνία είναι τεράστιες, είναι 20 φορές πιο μεγάλες από τις επενδύσεις άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Έτσι λοιπόν όταν ενταχθεί η Πολωνία στην Ε.Ε. οι Γερμανοί θα έχουν δίπλα τους έναν συνέταιρο που θα είναι καλά οργανωμένος και καλά προετοιμασμένος.
Έτσι δυστυχώς δεν μπορούμε να μιλήσουμε ακόμη για τον Ευρωπαίο πολίτη που έχει όλα τα δικαιώματα και όλες τις υποχρεώσεις που υποτίθεται θα του παρείχε Ευρωπαϊκή Ένωση
Γ.Κ. Γιατί σας απασχολεί τόσο πολύ η πολιτική;
L.S. Διότι είμαι ένας συγγραφέας, ένας διανοούμενος και διότι θεωρώ ότι είμαι υπεύθυνος για τη χρονική περίοδο που μου έλαχε να ζήσω. Είμαι Νοτιοαμερικάνος και όλα τα τεκταινόμενα στην Ευρώπη έχουν τον αντίκτυπό τους στη Λατινική Αμερική. Την όποια οικονομική κρίση στην Ευρώπη την πληρώνουμε αμέσως κι εμείς στη Νότια Αμερική.
Γ.Κ. Έχετε αισθανθεί, ότι κάποια στιγμή σας διαχώριζαν και σας αντιμετώπιζαν ως «ξένο»;
L.S. Η αλήθεια είναι ότι αισθάνθηκα «ξένος» στην ίδια μου την πατρίδα, διότι το να έχεις μία αντίθετη στάση προς τη διοίκηση, τους κυβερνώντες αμέσως σε κατατάσσει στο περιθώριο. Και τους ανθρώπους αυτού του περιθωρίου όλοι τους βλέπουν σαν «ξένους».
Έχω ζήσει σε πολλές χώρες. Στην Ευρώπη έζησα στη Γερμανία, τη Γαλλία, τώρα στην Ισπανία και αλλού και μπορώ να σας πω ότι αισθάνομαι πολύ πιο έντονα την «ευρωπαϊκή» μου ταυτότητα απ’ ότι πολλοί ευρωπαίοι. Κι αυτό για έναν πολύ απλό λόγο: διότι γεννήθηκα και μεγάλωσα σε μία χώρα που αποτελείται από πολλές διαφορετικές εθνικές ομάδες. Και δε θα ήταν υπερβολή να πω ότι οι Χιλιανοί, οι Αργεντίνοι και οι Ουρουγουανοί γεννήθηκαν και μεγάλωσαν με πολύ έντονη την ευρωπαϊκή επιρροή.
Όμως δεν αισθάνθηκα ποτέ ότι έπεσα θύμα διαφορετικής μεταχείρισης λόγω της καταγωγής μου. Είναι θέμα πολιτισμού! Τα ταξίδια και είναι τρόπος ζωής για μένα.
Γ.Κ. Ως συγγραφέας πώς βιώνετε το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης και πώς πιστεύετε ότι επηρεάζει τους Λατινοαμερικάνους συγγραφείς;
L.S. Συμφωνώ με κάτι που είπε ο Χοσέ Σαραμάνκο (νομπελίστας συγγραφέας) ότι δηλαδή αυτό που ορίζει την παγκοσμιοποίηση σήμερα είναι το πένθος για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ουσιαστικά η παγκοσμιοποίηση σήμανε τη συρρίκνωση της εθνικής βιομηχανίας κάθε χώρας. Υποθηκεύτηκε το μέλλον των νέων γενεών. Να σας δώσω ένα παράδειγμα: στη Χιλή το βασικό εξαγώγιμο προϊόν ήταν ο χαλκός. Παράλληλα όμως υπήρχαν και βιομηχανίες για την επεξεργασία του κι έτσι οι εξαγωγές διευρύνονταν και με προϊόντα χαλκού – να ξέρετε ότι ένα μεγάλο μέρος των ηλεκτροφόρων καλωδίων που χρησιμοποιούνται στην Ευρώπη είναι Χιλιανής κατασκευής. Η παγκοσμιοποίηση είχε σαν αποτέλεσμα τον κατακερματισμό αυτής της βιομηχανίας και μετέτρεψε την Χιλή σε έναν απλό εξαγωγέα. Και μάλιστα σήμερα η Χιλή εισάγει αντικείμενα από χαλκό, από τρίτες χώρες που έχουν χρησιμοποιήσει τον χαλκό που βγήκε από τη Χιλή! Αυτό αν θέλετε να σας το πω με αριθμούς σήμανε την απόλυση 60.000 ανθρώπων.
Σε ότι αφορά τους συγγραφείς: κάθε συγγραφέας είναι πάνω απ’ όλα πολίτης κι έχει ευθύνη κοινωνική και πολιτική και βεβαίως επηρεάζεται άμεσα και καίρια όταν πληροφορείται ότι τόσες χιλιάδες κόσμου έχασε τη δουλειά του. Επίσης η παγκοσμιοποίηση σήμανε τον εκμηδενισμό της τοπικής εκδοτικής βιομηχανίας. Σήμερα σε κάθε χώρα οι εκδόσεις περνούν -με εξαγορές- στα πολυεθνικά κονσόρτσιουμ εταιρειών.
Βέβαια οι συγκυρίες είναι εντελώς διαφορετικές με εκείνες που υπήρχαν στην διάρκεια της δικτατορίας , υπάρχουν όμως μερικά πράγματα που εξακολουθούν , που δεν άλλαξαν. Οι δικτατορίες επέβαλαν ένα οικονομικό μοντέλο και μετά οι δημοκρατίες ουσιαστικά έγιναν οι διαχειριστές των οικονομικών μοντέλων της δικτατορίας .
Πρώτα πρέπει να κατανοήσουμε ότι η παγκοσμιοποίηση δεν αποτελεί μία θεωρία που μπορούμε να την συναντήσουμε , να απαντήσουμε , σε ένα βιβλίο και να πούμε αυτό είναι το μοντέλο της παγκοσμιοποίησης . Οι ανεπτυγμένες χώρες έχουν πλήρη δικαιώματα να μεγαλώσουν τους οικονομικούς τους ορίζοντες , ακριβώς γιατί έχουν τη δυνατότητα να τους επεκτείνουν . Όμως στην περίπτωση των μη ανεπτυγμένων κρατών, η ενσωμάτωση τους μέσα σε αυτήν την παγκοσμιοποιημένη κατάσταση δίδεται μονοσήμαντα, με μία θεώρηση η οποία είναι η νεοφιλελεύθερη αγορά.
Στα μη ανεπτυγμένα κράτη , όπου αυτό πραγματικά υιοθετήθηκε απόλυτα σήμανε μία απόλυτη αδυναμία των κυβερνήσεων γιατί όταν ιδιωτικοποιείς την υγεία , όταν ιδιωτικοποιείς την παιδεία, το κράτος καθίσταται ανίσχυρο και όταν υπάρχει ένα ανίσχυρο κράτος αυτό δημιουργεί στους πολίτες του μία έλλειψη προστασίας . Βέβαια η παλιά , παραδοσιακή , αναρχική ιδέα είναι να φτάσουμε σε μία κοινωνία χωρίς κράτος …
Γ.Κ. Πιστεύετε στη θεωρία – σενάριο που λέει ότι οι μεγάλες πολυεθνικές ουσιαστικά επιβάλλουν μια οικονομική δικτατορία σε διάφορες χώρες, όπως η πατρίδα σας η Χιλή;
L.S. Όχι σε καμία περίπτωση δε θεωρώ, δεν πιστεύω ότι περάσαμε από τη μία δικτατορία σε μία άλλη δικτατορία, αυτό όμως που συμβαίνει είναι η ανάγκη επιστροφής στη δημοκρατία και αυτή ακριβώς η μεταφορά μας στη δημοκρατία ήταν η τραυματική εμπειρία, και για τη Χιλή αλλά και για άλλες χώρες του κόσμου.
Στην πολιτική πρέπει ουσιαστικά να αφουγκράζεσαι και να ψάχνεις νέες ιδέες , η πολιτική είναι αν θέλετε το συνονθύλευμα των διαφορετικών ιδεών .
Δυστυχώς το οικονομικό μοντέλο , το οποίο είναι ένας τύπος – μία φόρμα δικτατορίας πολύ ιδιαίτερη , εγκαθιδρύθηκε με έναν τέτοιο τρόπο σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας , που έβγαλε το προφίλ , το προσωπείο , όλων των διαφορετικών ανταγωνιστικών επιπέδων και αυτό δεν ισχύει μόνο στη Χιλή, αλλά σε όλο τον κόσμο. Σχεδόν δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο λόγο της δεξιάς και στο λόγο της σοσιαλδημοκρατίας , ή αν θέλετε οι διαφορές είναι πάρα πολύ επιφανειακές . Έτσι πιστεύω ότι και στην Αργεντινή και στη Χιλή και σ’ όλο τον κόσμο υπάρχει μία επικίνδυνη δικτατορία κι είναι η δικτατορία του να μην σκέφτεσαι.
Γ.Κ. Θα ήθελα να μου μιλήσετε για την Παταγονία, έναν τόπο που στο μυαλό μου, ως άπιαστο – ακόμη – όνειρο, έχει πάρει μυθικές διαστάσεις.
L.S. Η περιοχή της Παταγονίας έχει πολύ μικρό πληθυσμό και εκεί δεν υπάρχει κανενός είδους ανεργία, υπάρχει δουλειά για όλους και είναι μία περιοχή που θεωρείται από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας σαν μία περιοχή η οποία είναι ένα είδος καταφυγίου, ένα καθαρτήριο της ανθρωπότητας ένας χώρος όπου η ανθρωπότητα τον έχει θεσπίσει σαν μία καθαρή περιοχή. Πολίτες που ζουν σε αυτήν την περιοχή προσπαθούν εδώ και πάρα πολύ καιρό και πιέζουν την ΟΥΝΕΣΚΟ να αναγνωρίσει αυτήν την περιοχή σαν μνημείο πατρογονικής κληρονομιάς. Κι αυτό είναι ένα από τα πράγματα για τα οποία κι εγώ εξακολουθώ να μάχομαι.
Όμως σήμερα μία ισπανική πολυεθνική σκέπτεται να χτίσει μέσα σ’ ένα από τα πιο όμορφα φιόρδ της Παταγονίας τρία εργοστάσια υδροηλεκτρικής ενέργειας και ένα εργοστάσιο επεξεργασίας αλουμινίου. Τη δε ηλεκτρική ενέργεια που θα παράγεται εκεί σκέφτονται να την πουλήσουν στην Αργεντινή για να χρησιμοποιηθεί σε ένα εργοστάσιο επεξεργασίας πυρηνικών αποβλήτων.
Άρα το να αντιτάσσεσαι σε κάτι τέτοιο επίσης σημαίνει ότι συμμετέχεις στην πολιτική.
Γ.Κ. Ξέρετε, τόση ώρα που μιλάμε συνειδητοποιώ ότι είστε πιο αριστερός από ότι μου βγάζατε όταν διάβαζα τα βιβλία σας και θέλω να ρωτήσω το εξής: πώς βιώνετε τη διασημότητα, και τα κέρδη που σας έχει αποφέρει σε σχέση τις ιδέες σας, με το περιθώριο που πάντα προβάλλετε, εν τέλει με τις αριστερές σας ιδέες;
L.S. Είμαι ένας αριστερός συγγραφέας και γράφω για όσους ανήκουν στο ίδιο μετερίζι με τα πιστεύω μου. Γι’ αυτό σε όλες τις χώρες όπου εκδίδονται τα βιβλία μου, πάνω από αναγνώστες έχω φίλους.
Αν τώρα υπάρχουν κι απ’ το άλλο μετερίζι άνθρωποι που με διαβάζουν ακόμη καλύτερα.
Όμως εγώ γράφω για τον κόσμο μου. Ξέρω απολύτως την ικανοποίηση που δίνω σ’ ένα νέο που διαβάζει το βιβλίο μου και είναι αρνητής στράτευσης. Θέλω να πω ότι ικανοποιούμαι με έναν τρόπο που λίγοι συγγραφείς ικανοποιούνται. Για παράδειγμα σε μια περιοχή στην Αστούρια της Ισπανίας με πολλά ανθρακωρυχεία, σε ανθρακωρυχεία στη Χιλή, στο συνδικάτο μεταλλωρύχων στα βόρεια της Αργεντινής αλλά και σε περιοχές που συλλέγεται το καουτσούκ στη Βραζιλία υπάρχουν βιβλιοθήκες που φέρουν το όνομά μου. Αυτό είναι πιο σημαντικό κι από το βραβείο Νόμπελ.
Η φήμη! Ζω σ’ ένα κανονικό σπίτι και κάνω μια ζωή που δε διαφέρει από τα πιστεύω μου. Ωστόσο μπορώ να ικανοποιώ κάποιες πολυτέλειες για τον εαυτό μου. Μην κοροϊδευόμαστε: κέρδισα πολλά χρήματα από τα βιβλία μου. Όταν όμως κάποιοι κερατάδες έχουν στο μυαλό τους να φτιάξουν υδροηλεκτρικά φράγματα στην Παταγονία ή όταν ετοιμάζονται να στήσουν ένα χαλυβουργείο σε μία απομακρυσμένη περιοχή της Αργεντινής, μαζί με άλλους συγγραφείς όπως ο Αντόνιο Ταμπούκι από την Ιταλία ο Πολ Όστερ από την Αμερική, έχουμε την πολυτέλεια και αγοράζουμε εκτάσεις στις περιοχές αυτές και δεν κάνουμε τίποτα μ’ αυτά τα κτήματα! Απλώς τα αφήνουμε να συνεχίζουν να ανθίζουν όπως έκαναν τόσα χρόνια.
Μ’ αυτό τον τρόπο χρησιμοποιήσαμε τα μέσα που μας έδωσε ο καπιταλισμός για να τον εμποδίσουμε! Λεφτά εσείς, λεφτά κι εμείς!
Γ.Κ Ας περάσουμε λίγο στο έργο σας. Γιατί τα κείμενά σας είναι συνήθως μικρής έκτασης;
L.S. Νομίζω ότι κάθε ιστορία, ξέρει από μόνη της ποια θα είναι η διάρκειά της, ή έκτασή της. Ο τρόπος γραφής μου επηρεάζεται από κάτι πολύ ισχυρό που ονομάζεται ποίηση και η ποίηση είναι μια μορφή συντόμευσης. Είμαι ερωτευμένος με τη γλώσσα μου και προσπαθώ διαμέσου της σύνθεσης να την καλλιεργήσω με μεγάλη αγάπη.
Γ.Κ. Η μουσική παίζει ρόλο σε αυτή τη σύνθεση που προσπαθείτε να πετύχετε στα γραπτά σας;
L.S. Αγαπώ πολύ τη μουσική και κυρίως τη Μπόσα-Νόβα Τζαζ, λατρεύω το Τάγκο και γενικά έχω μια μουσική παιδεία πολύ χαοτική και κυρίως: πολύ επηρεασμένη από όλα μου τα παιδιά. Ποτέ δεν πίστευα ότι θα άκουγα σκληρή ροκ όμως μεγαλύτερος μου γιος παίζει σε ένα ροκ γκρουπ που λέγεται Psycho και η μουσική τους είναι πολύ σκληρή.
Γ.Κ. Ας ξαναγυρίσουμε στην ποίηση. Εμείς εδώ στην Ελλάδα ξέρουμε καλά τον Πάμπλο Νερούντα, σας έχει επηρεάσει εσάς η γραφή του;
L.S. Όχι καθόλου. Από το έργο του ξεχωρίζω μόνο τα ερωτικά κάντος. Όμως έχω επηρεαστεί από άλλους Χιλιανούς ποιητές που δυστυχώς δεν είναι γνωστοί στην Ευρώπη. Μερικοί απ’ αυτούς είναι ο Πάμπλο Ντε Ρόκα, ο Ουμπέρτο Ντίας Κασανουέβα, όμως πιστεύω ότι η μεγαλύτερη προσωπικότητα της Χιλιανής ποίησης είναι η Γκαμπριέλα Μιστράλ, που είναι γνωστή για τα βιβλία της για παιδιά.
Γ.Κ. Τι έχει η Μιστράλ που δεν έχει ο Νερούντα και τι ο Νερούντα που δεν το διαθέτει η Μιστράλ;
L.S. Θα σας πω κάτι που είναι σκληρό αλλά το έχει πει ο Μπόρχες για τον Νερούντα. Ο Νερούντα είναι ασθενής, ένας αδύναμος ποιητής.
Ο Νερούντα κατά τη γνώμη μου έγραψε ερωτικά ποιήματα, η Μιστράλ αντιθέτως έγραψε ερωτικά ποιήματα με τη μεγαλύτερη δυνατή ένταση που μπορεί να συναντήσει κάποιος στην ισπανόφωνη ποίηση.
Ο Νερούντα συνέχισε σε ένα υπάρχον ρεύμα, η Μιστράλ άνοιξε καινούριους δρόμους.
Η διασημότητα του Νερούντα πιστεύω ότι τον ζημίωσε, αντίθετα η Μιστράλ είναι μία ποιήτρια περισσότερο underground.
Σε μία αυστηρά ανδροκρατούμενη κοινωνία δεν έτυχε ποτέ της αναγνώρισης που της άξιζε ακόμη κι όταν κέρδισε το νόμπελ λογοτεχνίας (1945). Κι ένα γεγονός που έπαιξε ρόλο σ’ αυτή την αφάνεια που της είχε επιβληθεί ήταν οι σεξουαλικές της προτιμήσεις: είναι λεσβία. Σε μία χώρα με λογοτεχνικούς Ταλιμπάν όπως η Χιλή έμεινε στο περιθώριο, αν και η ποίησή της έχει πραγματικά πολλά νεωτερικά στοιχεία.
Γ.Κ. Πώς γεννήθηκε η ιδέα του βιβλίου «Ένας γάτος που έμαθε σ’ ένα γλάρο να πετά»;
L.S. Η ιστορία γεννήθηκε μετά από μία μεγάλη τσαντίλα που πέρασα. Με τα παιδιά μου γενικά διαβάζουμε πολύ. Μια μέρα ήρθαν με έναν κατάλογο βιβλίων που τους είχαν προτείνει από το σχολείο τους (ζουν στη Γερμανία). Αγοράσαμε τα βιβλία της λίστας και όταν τα διάβασα διαπίστωσα ότι όλα μα όλα αυτά τα έργα άγνωστων εντελώς συγγραφέων προορίζονταν όχι για μικρά παιδιά, αλλά για μικρούς ηλιθίους.
Ήταν βιβλία γεμάτα από πρακτικές χειραγώγησης. Εκεί που η πονηριά αναγνωριζόταν σαν αρετή. Όποιος κατάφερνε να τη φέρνει στους άλλους, αυτός ήταν ο ήρωας και ο σωστός. Τσαντίστηκα πάρα πολύ.
Κι έτσι αποφάσισα να γράψω μια ιστορία για παιδιά που να περιέχει Αξίες! Πρωταγωνιστής στο βιβλίο αυτό είναι ο Σεβασμός προς τον Άλλον!
Πρέπει να σας διαβεβαιώσω ότι το βιβλίο αυτό είναι το πιο δύσκολο που έγραψα μέχρι τώρα.
Γ.Κ. Ποιοι είναι οι πρόγονοί σας στη λογοτεχνία;
L.S. Οι βασικές αναφορές μου είναι οι γερμανοί ρομαντικοί, όπως ο Νοβάλις, ο Χέντελιν, ο Χόφμαν.
Ένας άλλος συγγραφέας που αποτελεί σημείο αναφοράς για τη δική μου γραφή είναι ο Έρνεστ Χέμινγκγουεϊ και ο σύγχρονός του, επίσης αμερικανός, ο Ρίνγκ Λάρνερ.
Από τους ισπανόφωνους συγγραφείς ξεχωρίζω τον Χούλιο Κορτάσαρ, και ένας μεγάλος ποιητής που λέγεται Χουάν Χέλμαν
Γ.Κ. Απειλείται η λογοτεχνία από την εμπορευματοποίηση;
L.S. Η λογοτεχνία έχει πολλά ρίσκα. Είμαι ευτυχής που εκδίδω τα έργα μου σε όλο τον κόσμο μόνο μέσω ανεξάρτητων εκδοτικών οίκων, όπως η OPERA στην Ελλάδα, που δεν ανήκουν σε μεγάλα γκρουπ ή σε πολυεθνικές εταιρείες.
Είχα πολλές γενναιόδωρες προτάσεις που όμως πιστεύω ότι κρύβουν τον κίνδυνο της εκπόρνευσης. Για παράδειγμα μου πρότειναν να μου δώσουν το βραβείο Πλανέτα, το οποίο υποτίθεται ότι δίδεται μετά από διεθνή διαγωνισμό και είναι η μεγαλύτερη διάκριση στον ισπανόφωνο κόσμο. Το βραβείο είναι 200 εκατομμύρία δρχ. Όμως με την παραλαβή του βραβείου σημαίνει ότι αποδέχεσαι ότι θα εκδίδεις τα έργα σου εφ’ όρου ζωής μέσω του δικτύου Πλανέτα. Έτσι λοιπόν σας έδωσα ένα παράδειγμα για το πώς η λογοτεχνία μπορεί να εμπορευματοποιηθεί για το κακό.
Οι ανεξάρτητοι εμπορικοί οίκοι έχουν προβλήματα λόγω του ασφυκτικού κλοιού που δημιουργούν τα μεγάλα εκδοτικά συγκροτήματα, αλλά το παλεύουν.
Γ.Κ. Πώς αποφασίσατε να αφήσετε τη δημοσιογραφία;
L.S. Με τη συγγραφή ασχολήθηκα γιατί πιστεύω ότι είναι η υπέρτατη μορφή ελευθερίας.
Όσο δημοσιογραφούσα, κατά ένα περίεργο τρόπο πάντα με έστελναν σε εμπόλεμες περιοχές. Έτσι ότι έγραφα πάντα περνούσε από το απαραίτητο φιλτράρισμα. Ειδικά στο Σπίγκελ, αν και το Σπίγκελ ποτέ δεν έχει διαψευστεί για ό,τι έχει δημοσιεύσει. Και βεβαίως μη ξεχνάτε ότι για να υπογράφεις στο Σπίγκελ πρέπει στην πλάτη σου να κουβαλάς τουλάχιστον δύο βραβεία Πούλιτζερ. Εγώ πάντα κατάφερνα να περνάω τις απόψεις μου. Πιστεύω ότι η καλογραμμένη δημοσιογραφία είναι μια μορφή λογοτεχνίας. Όταν όμως στέλνεις ένα άρθρο που περνάει από μια σύνταξη, αλέθεται!
Όταν κατάφερα να παραιτηθώ ήταν 5 Μαρτίου 1991, μια μέρα που δε ξεχάσω ποτέ. Μπήκα στην αίθουσα σύνταξης είπα παραιτούμαι, παρέδωσα τον εξοπλισμό και την πιστωτική κάρτα και αισθάνθηκα απολύτως ελεύθερος.
Γ.Κ. Είστε άθεος;
L.S. Δεν είμαι άθεος. Ένας άθεος αρνείται την ύπαρξη του θεού, εγώ απλώς αμφιβάλω γι’ αυτό.
Γ.Κ. Και από συγγραφέας τώρα γίνατε και σκηνοθέτης.
L.S. Γύρισα μία ταινία, της οποίας έγραψα και το σενάριο. Λέγεται “Nowhere” (Πουθενά), και είναι μία ιστορία που διαδραματίζεται στη Χιλή του 1980.
Ο δικτάτορας συλλαμβάνει πέντε άτομα οι οποίοι όμως δεν είναι σημαίνοντα μέλη της αντίστασης. Αποφασίζει λοιπόν να τους εξορίσει έτσι ώστε να μπορέσει να τους εμφανίσει όταν τα μέλη των οικογενειών τους αρχίσουν να τους αναζητούν, θέλοντας να δείξει ότι όλα όσα λέγονται για τις «εξαφανίσεις» από το καθεστώς είναι ψέματα. Όμως δεν έλαβε υπόψη του ότι οι πέντε αυτοί είναι σκληρά καρύδια κι έχουν ένα ακατανίκητο όπλο: το χιούμορ.
Τους εξορίζει στο Nowhere, έναν εγκαταλελειμμένο σταθμό τρένου στα πέντε χιλιάδες μέτρα υψόμετρο και στέλνει μαζί τους και 20 φουκαράδες στρατιώτες για να τους φυλάνε.
Αυτοί οι πέντε είναι: ένας καθηγητής ψεύδους – διδάσκει ιστορία και έχει κατάθλιψη, ένας κουρέας που αγαπάει την όπερα, είναι αναρχικός και μισεί τους παπάδες, ο τρίτος είναι εργάτης ένα στυλ Σάντσο Πάντσα που ουσιαστικά αποτελεί το «λαϊκό» μυαλό της παρέας και του αρέσει να τραγουδάει μπολέρο, ο τέταρτος είναι ένας ομοφυλόφιλος μάγειρας και ο πέμπτος είναι ένας φοιτητής- ερασιτέχνης μποξέρ.
Οι φυλακισμένοι καταφέρνουν να κάνουν το χώρο της εξορίας ένα πρότυπο οργάνωσης και έχουν τη δύναμη του λόγου και μετατρέπουν την εξορία σε έναν τόπο που «η ζωή είν’ ωραία».
Οι φύλακες τους σιγά-σιγά ενσωματώνονται στην «κοινωνία» που φτιάχνουν οι φυλακισμένοι, και συμφιλιώνονται μαζί τους. Σε μία σκηνή ο κουρέας διηγείται ερωτικές ιστορίες και κάνει τους στρατιώτες να επιδοθούν σε έναν μανιώδη ομαδικό αυνανισμό, σε άλλη σκηνή ο μάγειρας δημιουργεί το σκηνικό ενός υπερπολυτελούς ρεστοράν βαφτίζοντας τα λιγοστά τρόφιμα με ονόματα ενός ακριβού μενού: για παράδειγμα τις πατάτες με σαρδέλες τις λέει «μικρές πατατούλες της μοναξιάς της ερήμου με μπλε ψαράκια».
Όταν μια μέρα ο δικτάτορας αποφασίζει να σκοτώσει και τους πέντε αλλά και τους στρατιώτες που τους φρουρούσαν η κατάσταση ξεφεύγει από κάθε έλεγχο.
Οι ανατροπές συνεχίζονται αλλά δε θα σας αποκαλύψω περισσότερα τώρα.
Στην ταινία πρωταγωνιστούν: ο Χάρβεϊ Καϊτέλ, ο Άνχελ Λα Μολίνα, η Λάουρα Μανιά, Εμανουέλ Μπαντέρας και άλλοι.
Φυσικά πρόκειται για ανεξάρτητη παραγωγή και μάλιστα θα συμμετάσχει και στο φεστιβάλ του Βερολίνου.
Γ.Κ. Τι σας φοβίζει;
L.S. Η βία και η τρομοκρατία με φοβίζει. Όταν κάποτε στην Ισπανία εντάχθηκα σε μία ειρηνευτική ομάδα που ασχολείτο με το ζήτημα των Βάσκων, η ΕΤΑ κυκλοφόρησε προκηρύξεις με το όνομά μου και από κάτω τη φράση «καταδικασμένος σε θάνατο». Οι φίλοι μου, μου πρότειναν να προσλάβω σωματοφύλακα, αλλά εγώ θέλω να συνεχίσω να ζω τη ζωή μου. Όμως από την ώρα που είδα την προκήρυξη και μετά ζω με τον τρόμο μη τυχόν κι αυτή η απειλή στραφεί προς την οικογένειά μου. Κατά τα άλλα θα έλεγα ότι είμαι σε καλή σχέση και με τη ζωή και με το θάνατο.
Γιάννης Καφάτος – Δεκέμβριος 2001
Πηγή φωτογραφίας Wikipedia
Leave a Reply