Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο Νάρκισσος γοητεύτηκε με την αντανάκλασή του στο νερό μιας λίμνης. Στην πορεία ερωτεύτηκε τόσο πολύ το είδωλο του που πέθανε από τον καημό του επειδή δεν μπορούσε να το αγγίξει. Ο Φρόιντ μίλησε το 1914 για τον ναρκισσισμό ως ένα αναπτυξιακό στάδιο στη ζωή του ατόμου, το οποίο ονόμασε «πρωτογενή ναρκισσισμό».
Τι είναι το αναπτυξιακό στάδιο “πρωτογενής ναρκισσισμός” και πώς μετατρέπεται σε σύμπλεγμα;
Στο υγιές και αναγκαίο αυτό στάδιο το νήπιο χρήζει της πλήρους προσοχής και φροντίδας των γονιών του. Μεγαλώνοντας το άτομο θα γίνει προοδευτικά ένας ανεξάρτητος άνθρωπος που θα νοιάζεται για τον περίγυρο όσο νοιάζεται και για τον εαυτό του. Στην περίπτωση όμως που το άτομο δεν αποτινάξει τη ναρκισσιστική στάση της νηπιακής ηλικίας καταλήγει να γίνει εμμονικό με τον εαυτό του και τη σπουδαιότητά του. Έτσι το υγιές στάδιο κατά τη βρεφική ηλικία μετατρέπεται σε σύμπλεγμα κατά την ενήλικη ζωή, το οποίο ακολουθεί το άτομο από τη νηπιακή του ηλικία, όταν ένιωθε το επίκεντρο όλων χωρίς ούτε να υποχρεούται αλλά ούτε και να νιώθει την ανάγκη να νοιάζεται κι εκείνο για τους άλλους. Η φιλαυτία του το οδηγεί σε αδιέξοδα αφού δεν έχει την ικανότητα να αγαπάει και να θαυμάζει κανέναν άλλον όσο τον εαυτό του. Σύμφωνα πάντα με τον Φρόιντ ο Νάρκισσος έχει επενδύσει τη λίμπιντό του στον εαυτό του, στο υπερτιμημένο του εγώ. Αντίθετα, το ερωτευμένο άτομο επενδύει τη λίμπιντό του στον αγαπημένο/η του. Το άτομο όμως που υποφέρει από ναρκισσιστική διαταραχή κατευθύνει τη λίμπιντο του προς τον εαυτό του κι έτσι βιώνει ικανοποίηση.
Ποια είναι τα συμπτώματα της διαταραχής;
Ο ναρκισσισμός είναι διαταραχή. Ο ναρκισσιστής πιστεύει ότι είναι πιο έξυπνος και πιο σημαντικός από όλους γύρω του και μοιραία πιστεύει ακλόνητα ότι έχει δικαίωμα να τους εξουσιάζει. Το μικρό παιδί που εισέπραξε υπέρ του δέοντος επαίνους από το περιβάλλον του συνεχίζει και στην ενήλικη ζωή του να αποζητά επιβράβευση και συνεχή επιβεβαίωση. Δεν την παίρνει στο βαθμό που πιστεύει ότι τη δικαιούται και κλονίζεται όλο του το εγώ. Αποζητά τη μόνιμη προσοχή του περίγυρού του και τη διεκδικεί και την απαιτεί με το δικό του τρόπο. Όλα αυτά μαρτυρούν χαμηλή αυτοπεποίθηση, ευθιξία και έναν άνθρωπο φτωχό στο συναίσθημα και πλούσιο στην απαίτηση και την καταπάτηση του συντρόφου του. Όταν νιώθει ότι χάνει την εξουσία πάνω στον άλλο, νιώθει ότι χάνει τον έλεγχο. Κάτι τέτοιο εκτός από μη διαχειρίσιμο του είναι και αδιανόητο! Θα κάνει τα πάντα για να το ανατρέψει.
Σε τι διακρίνεται ο ναρκισσισμός;
Ο ναρκισσισμός διακρίνεται στον «μεγαλεπήβολο ναρκισσισμό» (grandiose narcissism) και στον «ευάλωτο ναρκισσισμό» (vulnerable narcissism). Στον μεγαλεπήβολο ναρκισσισμό το άτομο είναι εξωστρεφές και αποζητά ξεκάθαρα εξουσία, κυριαρχία και προσοχή. Στον ευάλωτο ναρκισσισμό το άτομο χαρακτηρίζεται από υπερβολική ευθιξία, πιστεύει ότι δικαιούται πράγματα αυτονόητα χωρίς καμία συστολή και αισθάνεται συχνά να απειλείται όταν αυτά δεν του αποδίδονται. Δεν είμαστε όμως πιο σημαντικοί από τους υπόλοιπους ούτε και αξίζουμε την αμέριστη κι απόλυτη προσοχή όλων. Όταν αυτό το συνειδητοποιήσουμε εγκαίρως ζούμε μια φυσιολογική ενήλικη ζωή. Αν όμως δεν εγκαταλείψουμε τον νηπιακό μας ναρκισσισμό εγκαίρως θα καταποντιστούμε στην πρώτη μας επαφή με τον έξω κόσμο. Αυτό που τόνισε ο Φρόιντ είναι πόσο σημαντικό είναι να κατανοήσουμε την ασημαντότητά μας. Αν μάθουμε πώς θα γίνουμε ασήμαντοι, τότε θα συμβιώσουμε με τους υπόλοιπους ασήμαντους δίπλα μας και γύρω μας και θα ζήσουμε πιο ευτυχισμένοι.
Η βία κατά των γυναικών είναι μάστιγα
Η βία κατά των γυναικών πρέπει να προβληματίσει τις οικογένειες και το εκπαιδευτικό μας σύστημα. Σύμφωνα με δημοσιεύσεις της UNICEF, η βία κατά των γυναικών είναι η πιο κοινή παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων παγκοσμίως ,η οποία τα τελευταία χρόνια αυξάνεται διαρκώς και τείνει να πάρει τις διαστάσεις μάστιγας. Δυστυχώς τα στατιστικά στοιχεία δεν είναι αντιπροσωπευτικά διότι ένας πολύ σημαντικός αριθμός περιστατικών βίας δεν καταγγέλλεται.
Πώς μπορεί η κοινωνία να προστατέψει την γυναίκα;
Η βία κατά των γυναικών είναι ζήτημα στερεοτύπων και κουλτούρας μιας κοινωνίας. Τα θύματα εγκλωβίζονται σε ένα φαύλο κύκλο κακοποίησης, ντροπής και σιωπής. Είναι ζήτημα προσωπικής ευθύνης όλων μας να προστατέψουμε την κακοποιημένη γυναίκα και να την ενθαρρύνουμε να μιλήσει για να σπάσει αυτός ο φαύλος κύκλος. Η καλλιέργεια της ανάλογης κουλτούρας έχει άμεση σχέση με την ανατροφή και των δύο φύλων. Τα πάντα είναι ζήτημα παιδείας. Υπάρχει η πεποίθηση της δήθεν ισχύος του αντρικού φύλου σε σχέση με το γυναικείο. Εμείς ως κοινωνία έχουμε χρέος να εκπαιδεύσουμε και τα δύο φύλα αναλόγως. Είναι μείζονος σημασίας να μάθουμε στα αγόρια μας το σεβασμό και την εκτίμηση στον άνθρωπο γενικά, ανεξαρτήτως φύλου. Το ίδιο άτομο που θα κάνει bullying στο σχολείο σε όποιον θεωρεί αδύναμο, το ίδιο άτομο θα γίνει κακοποιητικός σύντροφος. Είναι σαφές λοιπόν ότι η παιδεία από την οικογένεια και το σχολείο είναι επιβεβλημένη ανάγκη και υποχρέωση. Είναι ο μόνος τρόπος πρόληψης. Με τον όρο παιδεία εννοώ την παιδαγωγική εκπαίδευση του ατόμου, από τα πρώτα σχολικά χρόνια, με έμφαση στο σεβασμό και την εκτίμηση του πλησίον του και όχι μόνο την εκπαίδευση σε μορφωτικό επίπεδο. Η στείρα διδασκαλία μαθημάτων είναι μία μονόπλευρη εκπαίδευση. Είναι υποχρέωση της κοινωνίας να αμφισβητήσει τα στερεότυπα που δημιουργούν τις προϋποθέσεις ευαλωτότητας της γυναίκας.
Πώς επιτυγχάνεται η σωστή ανατροφή των κοριτσιών;
Αν σπάσουμε τον κύκλο των στερεοτύπων, το κορίτσι από τα πρώτα χρόνια της ζωής του θα γαλουχηθεί να μη συγχωρεί και να μην παραβλέπει ούτε το παραμικρό δείγμα ασέβειας, πόσο μάλλον βίας. Μεγαλώνοντας θα γίνει εκείνη η γυναίκα που έχει εκπαιδευτεί να απαιτεί τον απόλυτο σεβασμό. Πρέπει να μάθει να μην δίνει συγχωροχάρτι σε καμία συμπεριφορά που την κάνει να αισθάνεται άβολα ή υπερβαίνει τα όριά της. Οι γονείς αλλά και οι δάσκαλοι έχουν την υποχρέωση να εκπαιδεύσουν αφενός το αγόρι να σέβεται αφετέρου το κορίτσι να απαιτεί να το σέβονται. Αυτό εμπεριέχει και τη διδαχή του τι ακριβώς σημαίνει αυτοεκτίμηση. Κανείς δεν είναι κτήμα κανενός. Διδάσκουμε το παιδί μας να εκτιμάει πρωτίστως τον εαυτό του. Η ενίσχυση της υγιούς αυτοπεποίθησης οδηγεί στο να μη γίνουμε ποτέ ούτε θύτης αλλά ούτε θύμα. Στο όνομα μιας λανθασμένης άποψης του τι είναι αγάπη οι άνθρωποι καταπιέζουν, ελέγχουν, χειραγωγούν, κακοποιούν. Όταν εκπαιδεύσω ως κοινωνία το άτομο να μάθει να αγαπά και να αγαπιέται με τον ορθό τρόπο, τα φαινόμενα βίας και πατριαρχίας θα εκλείψουν. Στην περίπτωση που το άτομο έχει βιώσει την ακύρωση στην παιδική του ηλικία από την οικογένειά του, γίνεται εκείνος ο ενήλικας που προβάλει αυτή την ακύρωση και υποτίμηση στην σύντροφό του.
Η σιωπή δεν είναι χρυσός
Η βία κατά των γυναικών δεν μπορεί να εξαλειφθεί μόνο με τις καταγγελίες και την εκ των υστέρων προστασία του θύματος και τιμωρία του θύτη. Η βία θα εκλείψει μόνο αν αντιμετωπίσουμε τις αιτίες της. Χρειάζεται έναν οργανωμένο συντονισμό οικογένειας, σχολείου, χώρου εργασίας και μια καθολική δράση σε κοινωνικό επίπεδο. Στην περίπτωση που ως γονείς παρατηρήσουμε μια αποκλίνουσα συμπεριφορά, θα πρέπει άμεσα να απευθυνθούμε σε ειδικό. Οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να συμμετέχουν ενεργά στην εξάλειψη της βίας και τέλος, οι δομές προστασίας και οι διάφοροι φορείς θα πρέπει να ασχοληθούν ουσιαστικά με την πρόληψη του φαινομένου της βίας. Γνωρίζουμε ότι η πρόληψη στην Ιατρική σώζει ζωές. Κατά τον ίδιο τρόπο η πρόληψη σε φαινόμενα που αφορούν στην ψυχική υγεία επίσης σώζει ζωές, δύο ζωές: του θύματος και του θύτη…
