29/03/2024

Παγκόσμια ημέρα Μετάφρασης, 30 Σεπτεμβρίου! Οι μεταφράστριες Δήμητρα Δότση και Κλαίρη Παπαμιχαήλ «τη γιορτάζουν» στο viewtag


Παγκόσμια ημέρα μετάφρασης… ακούγεται τόσο “βαρετή” όσο και άλλες λιγότερο διάσημες παγκόσμιες ημέρες.
Εκείνο που την κάνει ξεχωριστή (όπως και κάθε βαρετή παγκόσμια ημέρα) είναι ότι γίνεται αφορμή! Αφορμή για μια σκέψη. Μικρή, φευγαλέα, μεγάλη, επίμονη, βασανιστική … όπως του βγει του καθενός!

Η μετάφραση είναι είναι μια πολύ πιο σοβαρή διαδικασία από ό,τι φανταζόμαστε.
Για σκέψου τι θα είμαστε χωρίς μεταφράστριες και μεταφραστές; Πόσο λιγότερα θα ξέραμε, θα βλέπαμε, θα καταλαβαίναμε!

Οι μεταφραστές είναι οι συνοδοιπόροι μας σε ταξίδια που χωρίς τη δική τους μεσολάβηση δε θα κάναμε ποτέ! Τουλάχιστον οι περισσότεροι από εμάς!

Αφορμή λοιπόν, η παγκόσμια ημέρα Μετάφρασης, για να μιλήσουμε δύο ελληνίδες μεταφράστριες (με αλφαβητική σειρά) τις κυρίες Δήμητρα Δότση, που μεταφράζει ιταλικά, και Κλαίρη Παπαμιχαήλ που μεταφράζει από τα αγγλικά.

Οι μεταφράστριες

Πώς διαλέξατε να γίνετε μεταφράστριες;

Δ.Δότση
Η μετάφραση δεν ήταν όνειρο ζωής για μένα. Προέκυψε στις αρχές του 2000, με αφορμή το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα «Μετάφραση-Μεταφρασεολογία» του ΕΚΠΑ, το οποίο παρακολούθησα με απώτερο σκοπό να ειδικευτώ στη συνέχεια στη διδασκαλία της ιταλικής λογοτεχνίας. Κατά τη διάρκεια του μεταπτυχιακού κι ενώ εργαζόμουν ήδη ως καθηγήτρια ιταλικής γλώσσας, ανέλαβα τις πρώτες μου μεταφράσεις, κάτι που έκανα μάλλον εν είδει πειραματισμού. Κάπως έτσι συνειδητοποίησα ότι η μετάφραση μου δημιουργούσε ένα αίσθημα πληρότητας, που προφανώς δεν είχα βιώσει με τη διδασκαλία.

Κ.Παπαμιχαήλ
Τυχαία. Ήθελα να φύγω από το σπίτι μου, έψαχνα τι δουλειά μπορούσα να κάνω, ήξερα πολύ καλά αγγλικά και τα λάτρευα κι έτσι άρχισα να μεταφράζω. Ούτως ή άλλως, αγαπούσα από πολύ μικρή τη λογοτεχνία και διάβαζα πάρα πολύ. Μετά… κόλλησα. Δεν ήθελα να κάνω τίποτε άλλο στη ζωή μου.

Η μετάφραση είναι τέχνη ή τεχνική;

Δ.Δότση
Είναι μια τέχνη, η οποία, ωστόσο, διέπεται από ορισμένες τεχνικές, τις οποίες οι παλιότεροι μεταφραστές κατακτούσαν έπειτα από πολλά χρόνια συστηματικής δουλειάς, αποκτώντας την κατάλληλη εμπειρία. Σήμερα, τις τεχνικές αυτές διδάσκουν έμπειροι επαγγελματίες, μυώντας τους επίδοξους μεταφραστές στην τέχνη της μετάφρασης. Οι τεχνικές αυτές ουσιαστικά σε βοηθούν να ξεδιπλώσεις πιο εύκολα – και πιο γρήγορα – το ταλέντο σου, που ούτως ή άλλως αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση προκειμένου να επιβιώσεις σ’ αυτό το επάγγελμα.  

Κ.Παπαμιχαήλ
Μολονότι χρειάζονται τεχνικές γνώσεις [ορθογραφία, γραμματική, συντακτικό], θεωρώ ότι η μετάφραση είναι τέχνη, γιατί είναι κάτι πολύ παραπάνω από απλή μεταφορά από τη μια γλώσσα στην άλλη. Όπως κάθε είδους τέχνη, θέλει «ψυχή».

Πόσο η επαφή με τον/την συγγραφέα μπορεί να βοηθήσει τη μετάφραση;

Δ.Δότση
Προσωπικά με έχει βοηθήσει πάμπολλες φορές να λύσω τυχόν απορίες ή αμφιβολίες μου, ιδίως σε θέματα ιδιόλεκτου ή αμφισημίας. Η αλήθεια είναι πως, μόλις αναλάβω μια καινούρια μετάφραση, η πρώτη μου κίνηση είναι να επικοινωνήσω με τον συγγραφέα.  Με τους περισσότερους συγγραφείς μου έχω πλέον φιλικές σχέσεις, κάτι που με βοηθάει εξαιρετικά στο να μπαίνω με μεγαλύτερη ευκολία στο μυαλό τους. Τα πιθανά προβλήματα προκύπτουν όταν ο συγγραφέας δεν βρίσκεται εν ζωή, αλλά και σε αυτή την περίπτωση η λύση είναι το Διαδίκτυο και η πρόσβαση σε αντίστοιχα βιβλία, μελέτες ή μεταφράσεις σε άλλες γλώσσες, ιδίως αν πρέπει να αναμετρηθούμε με κάποιον κλασικό συγγραφέα.

Κ.Παπαμιχαήλ
Δεν ξέρω, δεν μου έχει τύχει. Υποθέτω πολύ, αν υπάρχουν αναντιστοιχίες από τη μια κουλτούρα στην άλλη, ή δυσνόητα κομμάτια του κειμένου. Επίσης, η επαφή με τον συγγραφέα βοηθάει να κατανοήσεις το πνεύμα του και να το αποδώσεις καλύτερα. Μιλάμε για ζώντες συγγραφείς, φαντάζομαι.

Ποια είναι η πιο δύσκολη στιγμή μιας μεταφράστριας;

Δ.Δότση
Όταν παραδίδω τη μετάφραση στον εκδότη μου. Ξέρω πως, όσες φορές κι αν την ελέγξω, πάντα κάτι θα βρω να αλλάξω και γι’ αυτόν τον λόγο δεν ανοίγω ποτέ καμία μετάφρασή μου μόλις πάρω το τυπωμένο βιβλίο στα χέρια μου.

Οι μεταφράστριες

Κ.Παπαμιχαήλ
Όταν σου ξεφεύγει η λέξη, η φράση, και δεν μπορείς να βρεις την πιο κατάλληλη. Επίσης, όταν το βιβλίο είναι κακογραμμένο.

Ποιος είναι ο μεγαλύτερος φόβος του μεταφραστή;

Δ.Δότση
Αν θα καταφέρει να μεταφέρει στο μέγιστο το ύφος, τον ρυθμό και την ανάσα του συγγραφέα έτσι ακριβώς όπως τα εξέλαβε ο ίδιος όταν πρωτοδιάβασε το βιβλίο στο πρωτότυπο.

Κ.Παπαμιχαήλ
Να φανεί κατώτερος του κειμένου και να προδώσει τον συγγραφέα, μην καταφέρνοντας να μεταφέρει τα καλά του στοιχεία και την ατμόσφαιρα του βιβλίου στο αναγνωστικό κοινό. Επίσης, να μην παραδώσει στην καθορισμένη προθεσμία.

Όταν στρώνεστε για δουλειά πώς φτιάχνετε το περιβάλλον σας;

Δ.Δότση
Δεν μπορώ να μεταφράσω χωρίς τη συνοδεία μουσικής, σχεδόν πάντα κλασικής. Όταν, όμως, σκαλώνω σε κάποιο σημείο της μετάφρασης, το ξεπερνάω ακούγοντας ιταλικά τραγούδια, κατά προτίμηση των Paolo Conte, Fabrizio De André, Francesco De Gregori και Lucio Dalla.

Κ.Παπαμιχαήλ
Τακτικό γραφείο, καφές [πολύς], τσιγάρα [πολλά], κλασική μουσική. Συχνά δεν σηκώνω τηλέφωνα.

Ποιο βιβλίο θα θέλατε να έχετε μεταφράσει;

Δ.Δότση
Η μεγάλη μου λατρεία είναι ο Ιταλός συγγραφέας Κάρλο Εμίλιο Γκάντα και τα κορυφαία μυθιστορήματά του, εξαιρετικά μεταφρασμένα στα ελληνικά, Η γνώση του πόνου και Ο φρικτός κυκεώνας στην οδό Μερουλάνα. Εσχάτως, όμως, πρόσθεσα άλλο ένα βιβλίο στη λίστα με τα απωθημένα μου: το Il male oscuro (κατά λέξη: Το σκοτεινό κακό) του Τζουζέπε Μπέρτο, ενός σύγχρονου κλασικού συγγραφέα, άγνωστου στην Ελλάδα.

Κ.Παπαμιχαήλ
Το Αλεξανδρινό Κουαρτέτο, του Ντάρελ. Το The Way We Live, του Τρόλοπ. Αγγλική κι αμερικανική λογοτεχνία του 19ου αιώνα.

Με ποιο βιβλίο αναμετριέστε τώρα;

Δ.Δότση
Μεταφράζω το βιβλίο του Αλμπέρτο Γκαρλίνι, Ο νόμος του μίσους, που θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Πόλις. Ένα μυθιστόρημα για τα σκοτεινά χρόνια της τρομοκρατίας στην Ιταλία (1968-1972), το οποίο εστιάζει στη θηριωδία της φασιστικής βίας και ταυτόχρονα στη γοητεία που ασκεί στους νέους. Ένα εξαιρετικά, έως και ανατριχιαστικά, επίκαιρο βιβλίο.

Κ.Παπαμιχαήλ
Με τη Βαλκανική Τριλογία της Ολίβια Μάνινγκ (εκδ. Μεταίχμιο), τον Κοινό μας Φίλο του Κ. Ντίκενς (εκδ. Gutenberg) και τον Ντέιβιντ Κόπερφιλντ του Κ. Ντίκενς (εκδ. Εξάντας)

Γιάννης Καφάτος



mm
About Γιάννης Καφάτος 2244 Articles
Γιάννης Καφάτος, Μπαμπάς, δημοσιογράφος, ραδιοφωνικός παραγωγός, tattoer, T-shirt maker, dj, και ποιος ξέρει τι άλλο (ακόμη). Σπούδασε πολιτικές επιστήμες πήρε όμως πτυχίο από το ΡΟΔΟΝ και άλλα συναυλιακά "ιδρύματα". Ταξιδεύει λιγότερο από όσο θα ήθελε.

Be the first to comment

Leave a Reply

Your email address will not be published.


*