Η site-specific performance Πού έδυ μου το κάλλος της Ράνιας Καπετανάκη που ξεκίνησε τη διαδρομή της τον περασμένο Μάιο από το Φεστιβάλ Λυκαβηττού παρουσιάζεται στον αθηναϊκό λόφο για 4 ακόμα παραστάσεις τα δύο τελευταία Σαββατοκύριακα του Σεπτέμβρη (17-18 & 24-25). Η performance πραγματοποιείται στη σιδερένια σκάλα που οδηγεί στη σειρήνα του πολέμου στον Λυκαβηττό και αποτελεί μια απόπειρα συνομιλίας του ομώνυμου διηγήματος της Λιλής Ζωγράφου με το φυσικό τοπίο και το σώμα της περφόρμερ.
Μ’ αφορμή την παράσταση μιλήσαμε με τη δημιουργό Ράνια Καπετανάκη για το έργο της Λιλής Ζωγράφου και πώς αυτό συνομιλεί με το συγκεκριμένο τοπίο, για τους ανεκπλήρωτους έρωτες, την πατριαρχία αλλά και την Αθήνα που αλλάζει προς εξυπηρέτηση… των τουριστών.
Τι σας γοήτευσε στο εξαντλημένο έργο της Λιλής Ζωγράφου «Πού έδυ μου το κάλλος» και αποφασίσατε να το παρουσιάσετε;
Το έργο αυτό με στοιχειώνει από την εφηβική μου ηλικία, Επανέρχομαι σε αυτό συχνά, δανείζομαι φράσεις του στην καθημερινότητά μου, δεν παύω να συγκινούμαι διαβάζοντάς το. Η γραφή της Ζωγράφου είναι τόσο πυκνή, λυρική και συνάμα σκληρή, που είναι δύσκολο να αφήσει κάποιον/α ασυγκίνητη. Η επιλογή της ηρωίδας του έργου να συντηρήσει το ανικανοποίητο, να αφήσει τη φαντασίωση να νικήσει το βίωμα -όσο και αν πλέον την καταλαβαίνω- εξακολουθεί να με συνταράσσει.
Το έργο ανοίγει και μια συζήτηση για την πατριαρχία. Η συγγραφέας ήταν ένθερμη υποστηρίκτρια του γυναικείου κινήματος. Πόσο ουσιαστικά έχει αλλάξει το φαινόμενο από την εποχή της Ζωγράφου;
Η πατριαρχία ως δομικό στοιχείο του συστήματος που ζούμε και ως βασικός τρόπος διατήρησης της κυριαρχίας του εξακολουθεί να κρατά γερά και στις μέρες μας. Παρόλα αυτά οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι το φεμινιστικό κίνημα έχει αποκτήσει ορατότητα, έχει ασκήσει ισχυρές πιέσεις και έχει επιτύχει ουσιαστικές αλλαγές τόσο νομοθετικά, όσο και στην καθημερινότητα των θηλυκοτήτων.Το ξέσπασμα του metoo με τις διαστάσεις που αυτό πήρε άνοιξε τα ζητήματα των γυναικείων καταπιέσεων σε μεγάλο φάσμα της κοινωνίας, φέρνοντας την απονομιμοποίηση των κακοποιήσεων, διαταράσσοντας αυτό που θεωρούνταν κανονικότητα και δίνοντας στις γυναίκες τη δυνατότητα αναγνώρισης των κακοποιητικών συμπεριφορών που λάμβαναν. Όσο κι αν φαίνεται λίγο αυτό, σε μένα μοιάζει πολύ σημαντικό το να φεύγει η κακοποίηση από τη σφαίρα του οίκου, του ιδιωτικού (όπου προσπαθούν οι κακοποιητές να την συγκρατήσουν), να μεταφέρεται στο δημόσιο, να επικοινωνείται, να μοιράζεται. Όταν μιλάμε, καταλαβαίνουμε ότι δεν είμαστε μόνες, δεν είμαστε εξαιρέσεις, δεν φέρουμε εμείς την ευθύνη και όταν μοιραζόμαστε γινόμαστε πιο δυνατές.
Η ηρωίδα του βιβλίου υποχρεώνεται να ζήσει με την ανάμνηση ενός έρωτα. Πόσο πιστεύετε ότι μπορεί να τροφοδοτεί τον έρωτα μια ανάμνηση;
Η ανάμνηση ή για να είμαι πιο ακριβής η φαντασίωση έχει τροφοδοτήσει ζωές ολόκληρες. Είναι πολύ συχνό στη λογοτεχνία, στην ποίηση, στην ψυχανάλυση να παρακολουθούμε ανθρώπους που έζησαν με τη σκέψη κάποιας/ου χωρίς να καταφέρουν να τον/την (ξανα)συναντήσουν. Το εντυπωσιακό στην περίπτωση της Μαρίας, της ηρωίδας του έργου, είναι ότι επιλέγει τη φαντασίωση και όταν της δίνεται η δυνατότητα να βιώσει τον έρωτα. Έτσι και το αντικείμενο του έρωτα (ο αγαπημένος) και η σχέση παραμένουν ανέγγιχτα, άφθαρτα, έτσι μπορεί να συνεχίσει μαζί τους χωρίς να κινδυνεύει να τα αποχωριστεί ποτέ. Μια στάση βαθιά ρομαντική, βαθιά σκληρή και τιμωρητική.
Η παράσταση πραγματοποιείται στη σιδερένια σκάλα που οδηγεί στη σειρήνα του πολέμου στον Λυκαβηττό. Πώς επικοινωνεί η ιστορία με το συγκεκριμένο μέρος;Το πρώτο μέρος του έργου της Λιλής Ζωγράφου διαδραματίζεται κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Στο κέντρο της βρίσκεται μία ιστορία έρωτα ανάμεσα σε μια νεαρή Ελληνίδα και ένα Γερμανό στρατιώτη. Όταν τα γερμανικά στρατεύματα αποχωρούν από την Ελλάδα ο έρωτας αυτός, που αγνόησε φυλές και έθνη και μάλιστα εν καιρώ πολέμου, καταδικάζεται στο τέλος του. Η Μαρία αναγκάζεται να παντρευτεί κάποιον άλλο και να ζήσει στερημένη από τη χαρά και τον έρωτα. Η ζωή της γίνεται μια δύσβατη ανάβαση που στραγγίζει το κορμί της από τους χυμούς της νιότης και της απόλαυσης. Και ο πόλεμος -παίρνοντας υλική υπόσταση με τη σειρήνα που ηχεί σε περίπτωση πολέμου- είναι διαρκώς παρών στην παράστασή μας, ορίζοντας την υπόλοιπη ζωή της.
Έμπνευση για μια τέτοιου είδους περφόρμανς σας δίνει το εκάστοτε μέρος ή η ιστορία που θέλετε να πείτε;
Παρότι το φυσικό τοπίο κατέχει πρωτεύοντα ρόλο σε όλες τις δουλειές μου, δεν λειτουργεί πάντα με τον ίδιο τρόπο. Σε δύο προηγούμενα έργα, το Errants και το Unneeded ο τόπος ήρθε να φιλοξενήσει την ιδέα που ήθελα να πραγματευτώ. Στην πρώτη περίπτωση η γειτονιά του Μεταξουργείου, που κατοικείται από μεγάλο αριθμό μεταναστών και στη δεύτερη ο Ελαιώνας όπου πραγματοποιείται το παζάρι των ρακοσυλλεκτών έγιναν οι κατάλληλοι τόποι για να «μιλήσω» για την αποδοχή της αλλαγής στην κατοίκηση της πόλης και για τον αποχωρισμό από το περιττό, αντιστοίχως.Στο Πού έδυ μου το κάλλος λειτούργησε τελείως αντίστροφα. Περπατώντας στο λόφο του Λυκαβηττού συνάντησα τη σιδερένια σκάλα και αμέσως σκέφτηκα το αγαπημένο αυτό κείμενο και φαντάστηκα την εικόνα που δημιουργεί το σώμα και το φόρεμα σε συνδυασμό με το τοπίο.
Ασχολείστε με τη τέχνη της περφόρμανς και μάλιστα, εκείνης που διενεργείται στον δημόσιο χώρο. Πώς βλέπετε τον αστικό ιστό της Αθήνας;
Η Αθήνα αλλάζει με ταχείς και βίαιους ρυθμούς τα τελευταία χρόνια. Η πρόθεση για ιδιωτικοποίηση των δημοσίων χώρων και των ελάχιστων χώρων πρασίνου (λόφος Στρέφη, λόφος Φιλοπάππου, πάρκο Ακαδημίας Πλάτωνος) μεταβάλλει άρδην το βίωμα της πόλης από τους κατοίκους της και μετατρέπει ένα βασικό κοινωνικό αγαθό σε εμπόρευμα.Επιπλέον, ο προσανατολισμός της πόλης στον τουρισμό μετατρέπει ολόκληρες περιοχές σε τόπους εξυπηρέτησης τουριστών και αυξάνει τις τιμές των ενοικίων σε βαθμό που η κατοίκηση του κέντρου της είναι πλέον απρόσιτη για μεγάλη μερίδα του πληθυσμού.Σε μια Αθήνα που σταδιακά οι κάτοικοί της αποκλείονται από αυτή, η τέχνη μπορεί να παρεμβαίνει στο δημόσιο χώρο, ενεργοποιώντας τα τοπία με διαφορετικό τρόπο και παράγοντας νέα νοήματα και εμπειρίες.
Επόμενα επαγγελματικά σχέδια.
Παραφράζοντας το ρητό όσα φέρνει η ώρα θα πω όσα φέρνει ο τόπος…Και θα αφήσω αυτόν να οδηγήσει στα επόμενα βήματα.
Η Ράνια Καπετανάκη – με σπουδές στην ψυχολογία, την υποκριτική και τις πολιτικές επιστήμες- έχει εστιάσει τόσο το ακαδημαϊκό όσο και το καλλιτεχνικό της ενδιαφέρον στην τέχνη της περφόρμανς. Στην καλλιτεχνική της πρακτική έχει επικεντρωθεί στην περφόρμανς στον δημόσιο χώρο. Το 2018 παρουσίασε το έργο Unneeded στους δρόμους του Ελαιώνα στο πλαίσιο του φεστιβάλ Visions-V_ideas, Performances στο Κέντρο Τέχνης και Πολιτισμού ΒΕΤΟΝ7. Το 2021 πραγματοποίησε την περφόρμανς Reconstruction στο 2ο Φεστιβάλ Λυκαβηττού, ενώ έχουν προηγηθεί έργα όπως το Errants στη γειτονιά του Μεταξουργείου το 2012. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα κινούνται στον συγκερασμό της θεωρίας της σύγχρονης τέχνης και της κοινωνιολογίας των κοινωνικών κινημάτων, έχοντας εκπονήσει μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία με θέμα: Η περφόρμανς ως μορφή συλλογικής δράσης στην Ελλάδα της πρώιμης Μεταπολίτευσης.
Γιώτα Δημητριάδη
Leave a Reply