Τι ακριβώς συνέβη στη σχολή του Εθνικού θεάτρου τις τελευταίες ημέρες; Ένας μικρός χαμός επικρατεί και οι απαντήσεις αναζητούνται. Την αφορμή έδωσε ένα κείμενο που ήρθε στην επιφάνεια στο πλαίσιο των πτυχιακών εξετάσεων των φοιτητών του Εθνικού θεάτρου στις 28 και 29 Ιουνίου.
Προσέξτε την ιστορία.
Το έργο στο οποίο θα αναφερόμαστε και για το οποίο έχει δημιουργηθεί εσχάτως μια απίστευτη ιστορία γράφτηκε πριν 2500 χρόνια. Μια ανασύνθεσή του εκδόθηκε πριν 17 χρόνια και τότε έγινε ένας πραγματικός χαμός, με βομβαρδισμό στα ΜΜΕ, με φιλολόγους να σφάζονται κανονικά στα κανάλια, με έξαλλους κριτικούς, με αντιδράσεις και απαγορεύσεις, με πανεπιστημιακούς στα κάγκελα, με την πλευρά της Χρυσής Αυγής να αντιδρά με πρωτοσέλιδα για την γκέι παρουσίαση του Αχιλλέα, αλλά και με φανατικούς υποστηρικτές και με πλήθος κόσμου στην Επίδαυρο να χειροκροτούν την προσπάθεια του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου, που είχε την τόλμη να το ανεβάσει, προκαλώντας πολλά δημοσιεύματα στον διεθνή τύπο, μέχρι και στους Times της Νέας Υόρκης.
Μιλάω για την «Αχιλληίδα», την χαμένη τριλογία του Αισχύλου, που ο νεαρός τότε ερευνητής και σκηνοθέτης Ηλίας Μαλανδρής, είχε την ιδέα να αποκαταστήσει χρησιμοποιώντας για πρώτη φορά συγκεκριμένους στίχους του Ομήρου από την Ιλιάδα, υποστηρίζοντας την άποψη πως προέρχονται από το χαμένο έργο του Αισχύλου και πρόκειται για κατοπινές προσθήκες στο ομηρικό κείμενο, μαζί με στίχους του Αισχύλου που βρέθηκαν το 1890, σε ανασκαφές, στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.
Συγκεκριμένοι στίχοι που ανιχνεύθηκαν μετά από πολύχρονη μελέτη.
Πολύ νερό χύθηκε στο αυλάκι έκτοτε. Είναι χαρακτηριστικό ότι το έργο εκείνη την εποχή κρίθηκε ευνοϊκά από πολύ κόσμο αλλά και επικρίθηκε παράλληλα από μερίδα του τύπου.
«Αυτό είναι φυσικό για κάθε καινούρια πρόταση. Δεν ήταν κ εύκολο να αποδεχτεί ο απλός κόσμος που δεν είναι μελετητής την ομοφυλόφιλη εικόνα ενός από τους σημαντικότερους ήρωες της ιστορίας και του πολιτισμού του και μάλιστα δια στόματος Αισχύλου. Σήμερα τα πράγματα είναι διαφορετικά. Μπορεί να διαπιστώσει κανείς διαβάζοντας το επίμαχο απόσπασμα του Αισχύλου που με την έκδοση και την παράσταση έφτασε στο ευρύ κοινό πως είναι άδικο να στέκεται κανείς στην επιφάνεια και η μορφή του Αχιλλέα δεν στερείται ούτε του ήθους ούτε καμιάς εκ των αρετών του, αντίθετα του προσδίδει το βάρος της μεταμέλειας για τα εγκλήματα της παραδοξότητας των πολέμων» λέει ο Ηλίας Μαλανδρής ο οποίος στη συνέχεια είδε το έργο του να κάνει αλλεπάλληλες εκδόσεις και εδώ και στο εξωτερικό. Το έργο κατέκτησε την θέση του στην παγκόσμια δραματουργία. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι εκτός από την Επίδαυρο, ολόκληρο ή και αποσπασματικά ακόμη το συγκεκριμένο έργο έχει παρουσιαστεί σε πανεπιστήμια και διεθνείς ομάδες. Παράλληλα όλες σχεδόν οι σχολές θεάτρου και θεατρολογίας σε παγκόσμια κλίμακα αναφέρονται στην δουλειά αυτή, ενώ υπάρχει πλουσιότατη βιβλιογραφία. Αν γράψεις στο διαδίκτυο “Aeschylus Achilleis” θα βρεις περισσότερο από 200000 διαφορετικά δημοσιεύματα που αναφέρονται στο θέμα και πάντα με την ένδειξη πως συγγραφέας του έργου αλλά και την πρότασης είναι ο Μαλανδρής. Μήπως όμως η συγκεκριμένη δουλειά είναι θέμα σύμπτωσης;
«Είναι μάλλον δύσκολο να πιστέψει κανείς πως ένας ερευνητής που κάνει μια τέτοια εργασία δεν ανατρέχει σε πηγές και βιβλιογραφία. Και η πιο απλή έρευνα με το τίτλο απλά του έργου, από το Wikipedia έως τις πιο εξειδικευμένες μελέτες παραπέμπουν στο όνομά μου. Ας μην καυχόμαστε όμως, γιατί δεν μου ταιριάζει. Και είναι πολύ δύσκολη η θέση για μένα μετά από τόσα χρόνια να προσπαθώ να αποδείξω τα αυταπόδεικτα. Το να ασχοληθεί ένας μελετητής με την ανασύνθεση ενός έργου είναι και για μένα θεμιτό και άξιο επαίνου. Να το κάνει όμως με δικό του τρόπο, να ερευνήσει τις πηγές, που υπάρχουν πολλές κι όχι να «δανειστεί» για να μη πω να υφαρπάξει κανονικότατα μια εργασία που ανήκει σε άλλον και να την παρουσιάσει υπογράφοντας την ως δική του έμπνευση κι όλα αυτά στο πλαίσιο των πτυχιακών εξετάσεων της δραματικής σχολής του Εθνικού θεάτρου » λέει ο Ηλίας Μαλανδρής και επισημαίνει : «Στην Ελλάδα της κοντής μνήμης όμως ο καθένας μπορεί να εμφανίζεται και να οικειοποιείται την δουλειά ενός άλλου, τις περισσότερες φορές ατιμώρητα».
Τον ρωτώ πως έπεσε πάνω στην ιστορία αυτή που αφορά στη δουλειά του.
«Αυτή την περίοδο ετοιμάζω μια παράσταση που πρόκειται να ανέβει στο Ηρώδειο. Ψάχνοντας λοιπόν για νέα παιδιά που θα στελεχώσουν την δουλειά αυτή μπήκα στο πρόγραμμα των πτυχιακών εξετάσεων του Εθνικού Θεάτρου. Στόχος μου ήταν να βρω νέους ηθοποιούς. Ε εκεί έμεινα άφωνος. Έκπληκτος ανακάλυψα πως η σχολή ανεβάζει το έργο μου, δίχως ασφαλώς την άδειά μου, και δίχως καμιά ειδοποίηση και σαφώς χωρίς να υπάρχει κάποια αναφορά στο… όνομά μου. Μην φανταστείτε πως αν μου ζητούσαν το έργο δεν θα το έδινα, εννοείται χωρίς ανταλλάγματα. Αντίθετα θα το θεωρούσα και τιμή μου γιατί μετά από 20 χρόνια, που έχω δουλέψει για την ιστορία και τη διάσωση της μνήμης των καλλιτεχνών του Εθνικού Θεάτρου, με εκπομπές σε ιδιωτικά και κρατικά κανάλια, έμαθα να θεωρώ το Εθνικό θέατρο έναν οικείο χώρο. Αυτή η συμπεριφορά μου φάνηκε αδιανόητη και εξευτελιστική για το πρόσωπό μου. Κι ακόμα χειρότερο πως κάνουν κοινωνούς αυτής της δουλειάς νέα παιδιά που γνωρίζουν ένα έργο, μέσα από μια ρέπλικα.»
Ποια ήταν η αντίδραση του Μαλανδρή;
Ζήτησε αμέσως βέβαια διευκρινήσεις, θεωρώντας όπως λέει, ότι επρόκειτο πιθανόν για άλλο εργο, που τυχόν συνέπεσε ο τίτλος του. «Μόλις μου έστειλαν το κείμενο της παράστασης διαβάζοντας το διαπίστωσα την αντιγραφή στη δόμηση στον τίτλο και την επιλογή των στίχων, ολόκληρα εδάφια με στίχους οι οποίοι έχουν τεχνηέντως παραποιηθεί. Ωστόσο υπάρχουν ακόμα και ρόλοι τους οποίους είχα επινοήσει εγώ για τις ανάγκες της παράστασης του 2004 και που δεν υπάρχουν σε καμία πηγή τους οποίους έκπληκτος διαπίστωσα πως είχαν αντιγραφεί. Πρόκειται λοιπόν όχι για μια αποκατάσταση του έργου αλλά για διασκευή και παράφραση της αποκατάστασης που είχα κάνει εγώ πριν είκοσι χρόνια. Ζήτησα άμεσα δικαίωση με δελτίο τύπου που θα διευκρίνιζε την πατρότητα της εργασίας και θα εξηγούσε πως η διασκευή και προσαρμογή έγινε χωρίς την άδειά μου, αλλά επειδή σέβομαι τον μόχθο των παιδιών κι επειδή δεν είναι επαγγελματική παράσταση δεν θα ζητούσα τίποτα εκτός από την παραδοχή της αλήθειας. Απευθύνθηκα προς τους διοικούντες με επιστολή πλην όμως δεν έλαβα καμιά απάντηση, στη συνέχεια ως όφειλα απευθύνθηκα κατ’ ευθείαν σε δικηγόρο».
Τι έκανε το Εθνικό Θέατρο αναρωτιέμαι και ζητάω την άποψη του Μαλανδρή.
«Αντί να ζητήσει συγγνώμη, για το αυταπόδεικτο, αφού μια διερεύνηση στο διαδίκτυο αποδεικνύει του λόγου το αληθές, η έστω να ζητήσει χρόνο για να εξετάσει τους ισχυρισμούς και την ορθώτητα των λόγων μου, αντιπαραβάλλοντας τα δυο κείμενα, προχώρησε σε μια πρωτοφανή ενέργεια αλλάζοντας τον τίτλο του έργου στα Δελτία Τύπου για να μην μπορώ να κατηγορήσω κάποιον για λογοκλοπή, μια και ο τίτλος του έργου, όπως άλλωστε και το περιεχόμενο, αποτελούν πνευματική μου ιδιοκτησία. Δυστυχώς για αυτούς είχε προλάβει να φωτογραφηθεί η πρώτη ανάρτηση από το διαδίκτυο, πριν αλλαχθεί. Αυτές όμως οι συμπεριφορές δεν ταιριάζουν σε ένα οργανισμό όπως το Εθνικό Θέατρο και το εκθέτουν, νομίζω. Είναι προφανές ότι τώρα τον λόγο έχουν τα δικαστήρια. Είναι άλλωστε σαφές ότι επειδή το βιβλίο μου κυκλοφορεί ακόμα και σήμερα από την Amazon εμπλέκονται διεθνή δικαστήρια που προστατεύουν τα πνευματικά δικαιώματα. Η ευθύνη του διασυρμού της χώρας μας σε διεθνές επίπεδο, καθώς μας παρουσιάζει ως χώρα κατσαπλιάδων, ανήκει εξ’ ολοκλήρου στους εμπνευστές αυτής της ιστορίας, οι οποίοι δεν μπορούν να ισχυριστούν άγνοια καθώς γνωρίζουν την υπόθεση μετά από επιστολογραφία και εξώδικα και προς το παρόν τηρούν σιγήν ιχθύος».
Αν σκεφτείς πως κάτι τέτοιο συνέβη σε πρόσωπο που είναι δημόσιο και σαφώς αναγνωρίσιμο και με ένα παγκόσμια γνωστό κείμενο, που με ευκολία, μπορεί κανείς να διαπιστώσει την αλήθεια, αφού κυκλοφορεί στο διαδίκτυο, και έχει παρουσιαστεί έως και στην Επίδαυρο ψάχνεις απαντήσεις. Η μαγνητοσκόπηση της παράστασης υπάρχει και στο youtube.
«Αναρωτιέμαι, λέει ο Μαλανδρής δηλαδή τι θα έκαναν σε κάποιον άγνωστο που θα είχε την απρονοήσια να προτείνει στο Εθνικό ένα έργο του; Κι όλα αυτά γίνονται σε επίπεδο σχολής. Αυτό το ήθος διδάσκουν στα παιδιά της σχολής του Εθνικού Θεάτρου της χώρας μας;»
Βασίλης Λούκας
Leave a Reply