Τον καινούργιο δίσκο του Μανώλη Φάμελλου «Η ζωή ήταν σήμερα» τον άκουσα πολλές φορές σε διαφορετικές ώρες, και πάντα με απορροφούσε γλυκά και μου μετέδιδε μια ηρεμία. Ο Μανώλης Φάμελλος, χρόνια τώρα – και εξακολουθεί – να μας αποδεικνύει με σεμνότητα ότι ξέρει να φτιάχνει εικόνες και να κεντρίζει συναισθήματα με έναν τόσο προσωπικό τρόπο τόσο στην παραγωγή όσο και στην ερμηνεία του.
Πόσο λυπάμαι που δεν έχω πια ραδιοφωνική γωνιά, να τα λέγαμε στον αέρα, όπως είχε συμβεί στο παρελθόν!
Νομίζω όμως ότι οι απαντήσεις του Μανώλη Φάμελλου στις «απορίες» ενός πιστού ακροατή είναι απολαυστικές και ενδεικτικές για το ποιος είναι και γιατί τον αγαπάμε!
-Ποια είναι η ουσία που κρύβει ο νέος σου δίσκος, «η ζωή ήταν σήμερα»;
Η ουσία είναι κάτι που αντλεί ο καθένας πάντα με την δική του εμπλοκή και μόνο… Εδώ είναι τα πράγματα ιδωμένα φυσικά από τη δική μου πλευρά, ας πούμε μία ανθολογία από τις σημειώσεις μου που έχω καθαρογράψει με τα μάτια κλειστά και μετά από όχι και τόσο ώριμη σκέψη και επεξεργασία. Στέκομαι κάπου σε μια σκιά και προσπαθώ να τα ξαναθυμηθώ όλα αυθαίρετα, να περπατήσω σε μία νοητή γραμμή δηλαδή να βρω ένα νόημα..
Ενθάδε κείται λοιπόν κάτι από μια στιγμή , από μια εποχή που για μένα δεν χάθηκε .Η ουσία όπως και κάθε φορά είναι αυτό που δεν μπορεί να καταγράψει η κάμερα, αυτό που μπορεί να πει μονάχα ένα τραγούδι
-Μου έκανε εντύπωση ο στίχος «Δώσαμε φωνή στο τίποτα». Πώς το αντιλαμβάνεσαι αυτό στην καθημερινότητά σου;
Η αλήθεια είναι πως εδώ αλλά και παντού παίζει ο καθένας μας το δικό του βιολί μάλλον με όχι ιδιαίτερο μουσικό ενδιαφέρον, το άθροισμα είναι μια κακοφωνία,η κραυγή ενός χάους που δεν μπορεί να αρθρώσει λέξη.
Είναι μία μεγάλη συζήτηση αυτή αλλά όσο μεγάλη κι αν γίνει δεν θα χωρέσει ολόκληρο το τίποτα που είναι αβάστακτο και αξεπέραστο.
Ο φθόνος του κοινού πάντα υπήρχε βέβαια απλά τώρα τελευταία έχει φουντώσει και πρέπει να υπάρχουν διαρκώς στην αγορά άφθονα φτηνά είδωλα για αποκαθήλωση.
Μπορούμε βέβαια να το πάρουμε ελαφρά κι εμείς να το δούμε ας πούμε σαν μια κωμωδία παρεξηγήσεων…
-Στο τραγούδι που έδωσε το όνομά του στο άλμπουμ, Η ζωή ήταν σήμερα, τραγουδάς «κυνηγάω μια χίμαιρα». Ποια είναι δική σου χίμαιρα;
Δεν ξέρω, ίσως δεν έχει και τόση σημασία… προφανώς τις περισσότερες φορές κάτι ασαφές στον ορίζοντα, το υψηλότερο σημείο στην καμπύλη του χρόνου κάτι που μας ξεπερνά, και μαζί ο δρόμος που μας φυγαδεύει σε ένα βολικό κάποτε καθώς απεγνωσμένα αναζητάμε τρόπους να αναβάλλουμε την μάχη και να κοιτάξουμε στα μάτια την στιγμή.
Φυσικά από την άλλη και ο διαρκής αγώνας για την υπέρβαση παράγει ζωή και κίνηση στο εδώ και τώρα, το σημειώνω εδώ επειδή δεν έχω καμία διάθεση να ακυρώσω κάποιον ονειροπόλο.
«Καλώς ήρθες σκοτάδι». Τι θεωρείς «σκοτάδι» σήμερα, και αναρωτιέμαι αν βλέπεις πως το συνηθίσαμε;
Μπορείτε να βάλετε το σκοτάδι στη θέση του τίποτα, το τραγούδι παραμένει το ίδιο… Η αφορμή για αυτό το κομμάτι ήταν μια αγγελία εξαφάνισης που πέρασε μπροστά από τα μάτια μου, ήξερα με μαθηματική ακρίβεια πως θα με οδηγούσε πίσω σε κάποιον δικό μου εφιάλτη αλλά και πάλι έκανα τα στραβά μάτια. Τελικά ναι, νιώθω μια ακατανίκητη έλξη να επιστρέφω εκεί…
Κάθε τραγούδι είναι μία εφαρμογή ανοιχτή στον χρήστη, ένα ανοικτό λειτουργικό όπως θα λέγαμε σήμερα. Δεν θα ήθελα να μείνω σε μια ειδική περίπτωση παθολογίας οπότε ας το φέρει ο καθένας στα μέτρα, τις περιστάσεις και το σκοτάδι του.
Όσον αφορά το δεύτερο σκέλος τις ερώτησης δε νομίζω πως το έχουμε συνηθίσει. Βρισκόμαστε σε ένα καθεστώς τρόμου και αντιδρούμε υστερικά προσπαθώντας να το χωρέσουμε στο είναι μας. Αν είχαμε εξοικειωθεί μαζί του θα βλέπαμε μέσα του αλλά και μέσα μας πιο καθαρά.
-Το «Insta girl» είναι ένα πολιτικό ή κοινωνικό τραγούδι; Πώς θα το περιέγραφες;
Θα έλεγα ανθρωπολογικό περισσότερο με αφού εξερευνά ένα νέο τρόπο να υπάρχει κανείς (ή να μην υπάρχει κατά μία έννοια)… Επιτέλους η ανθρωπότητα δημιούργησε επί γης μια ουράνια σφαίρα για να διαφεύγει η αβάσταχτη ελαφρότητα της ύπαρξης μας από τα κακόμορφα τέρατα της πραγματικότητας.
Για λόγους ισονομίας θα ήθελα να προσθέσω πως η περιγραφή και το τραγούδι αφορά όλους μας και τα αγόρια και τα κορίτσια και όπως αυτοπροσδιορίζεται ο καθένας…
-Με την καραντίνα χάσαμε πολλά που τα θεωρούσαμε αυτονόητα και δεδομένα. Στο τραγούδι «Για τον Αντώνη» μιλάς για τις απώλειες. Εσύ τι απώλειες αισθάνεσαι και ως καλλιτέχνης και ως νέος άνθρωπος;
Ευτυχώς θα έλεγα αν χάσαμε και την απατηλή αίσθηση πως κάποια πράγματα είναι αιώνια, αυτονόητα και δεδομένα. Το ισοζύγιο είναι θετικό σε αυτή την περίπτωση επειδή με ένα τρόπο αυτά τα πράγματα τα εκτιμούμε και τα αποκτούμε ξανά γνωρίζοντας πως τελικά δε μας ανήκουν. Το τραγούδι όμως δεν μιλά για την απώλεια αλλά για την θνητότητα κι έτσι ο Αντώνης που χάθηκε σχεδόν 100 χρόνια πριν, είναι ένας έμμεσος τρόπος να μιλήσω και εγώ εκ του μακρόθεν για την αγωνία την δική μου, επιστρέφοντας σε μία σκηνή ενός τέλους που επαναλαμβάνεται αδιάκοπα
-Στο τελευταίο τραγούδι του άλμπουμ, τελειώνεις με τον στίχο «κανένας δεν ξέρει τι είναι η αγάπη ώσπου να βρει την αγάπη». Εσύ ξέρεις;
Αυτή είναι η φράση με την οποία κλείνει ο δίσκος.
Θα έλεγα ναι γνωρίζοντας πως τίποτε δεν μπορεί να ειπωθεί οριστικά και κανένας δεν ξέρει ποιο είναι το κομμάτι εκείνο που λείπει, το κομμάτι που ολοκληρώνει την ένωση, εκείνο που γεννά μια νέα ολότητα μέσα στον κόσμο. Αλλά και η αγάπη με τη σειρά της γέννα ένα νέο κόσμο δικό της. Άλλωστε ούτε και τον εαυτό του γνωρίζει κανείς μέχρι να την βρει.
Βέβαια δεν είναι ένα στοίχημα που κερδίζεται ποτέ μια για πάντα αφού κι εκείνη διαρκώς μας διαφεύγει για να μπορεί να μας αποκαλύπτεται ξανά από την αρχή. Η αγάπη βλέπετε αγαπάει την περιπέτεια…
– Η μουσική επιστρέφει σ’ αυτό που έχουμε ως διασκέδαση στην εποχή της πανδημίας. Όταν πήγαινες κάπου και δεν είχε μουσική, τι αισθανόσουν; Τι είναι αυτό που δίνει η μουσική ακόμη και στον περιστασιακό ακροατή;
Δεν έχω ιδέα για την διασκέδαση, για μένα ήτανε πάντα κάτι πολύ προσωπικό και θέλω να νιώθω ανοιχτός σε κάθε είδους διασταυρώσεις και έτοιμος να εκτραπώ από την πορεία μου αν υποθέσουμε βέβαια πως πηγαίνω κάπου… Σε ένα δημόσιο χώρο ακούω διαφορετικά και βρίσκω μέσα στη μουσική πράγματα διαφορετικά. Πάντα το ανοιχτό περιβάλλον αλληλεπιδρά με τον ήχο και δημιουργείται έτσι αυτό που λέμε κοινή εμπειρία. Ελπίζω με το καλό όταν όλα επιστρέψουν στη θέση τους, η μουσική να μην είναι ένα στοιχείο της διακόσμησης ή της ατμόσφαιρας αλλά να βρίσκεται στο κέντρο των πραγμάτων όπου και ανήκει.
-Πιστεύεις ότι η τέχνη και οι άνθρωποί της έμειναν στην απ’ έξω από στήριξη το διάστημα της πανδημίας; Και πού το αποδίδεις;
Θα έλεγε κανείς πως ζήσαμε έναν ιδιόμορφο διωγμό μέσα σε αυτές τις πραγματικά έκτακτες συνθήκες. Με πολύ κόπο και αγώνα καταφέραμε το ελάχιστο και εννοείται, δεν υπήρχε κανένας μηχανισμός ασφαλείας ούτε και κάποια ειδική πρόνοια για τους ανθρώπους που εξαρτώνται βιοποριστικά από την τέχνη τους. Ήμασταν κι εμείς ατάκτως ερριμμένοι και αχαρτογράφητοι όπως επικράτησε να λεγόμαστε. Αυτό το τελευταίο το βρήκα ιδιαίτερα καλλιτεχνικό! Το τεράστιο ευτύχημα είναι όμως πως ανακαλύψαμε ξανά τις συλλογικότητες και συναντηθήκαμε ξανά… έστω και από ανάγκη, το όφελος θα είναι μακροπρόθεσμο
-Στο τραγούδι «Έτσι άρχισαν όλα» λες κάπου ότι «δεν θέλω πλευρά να διαλέξω». Η εποχή αυτό απαιτεί, ή πρέπει να διαλέγουμε «πλευρά» και να την προασπίζουμε;
Πάντα ένιωθα πως τα πιο ριζοσπαστικά πράγματα συνέβαιναν στον λεγόμενο «μέσο» χώρο και δεν το λέω καθόλου με την αγοραία έννοια ούτε του ριζοσπαστικού ούτε του κέντρου, που έχει επικρατήσει τελευταία. Εκεί βρίσκω πως συμβαίνουν οι πιο τολμηρές συνθέσεις, εκεί διακινδυνεύεις πραγματικά, ιδιαίτερα στο χώρο της τέχνης, εκεί είσαι πραγματικά ελεύθερος να αντλείς από παντού αλλά και εύθραυστος μαζί. Τώρα αυτός ο χώρος των ελεύθερων στοιχείων συρρικνώνεται απελπιστικά και γινόμαστε όλο και περισσότερο όλοι αιχμάλωτοι ενός εκκρεμούς, μιας παλινδρόμησης… Νιώθουμε την ανάγκη να σφίξουμε τον άλλο στην αγκαλιά μας, να πνιγούμε στα δάκρυα του και από την άλλη την ανάγκη της ριζικής εναντίωσης που θα εκμηδενίσει τον απέναντι μέχρι να του στερήσει σχεδόν την ανθρώπινη υπόσταση. Αυτό το εκκρεμές είναι το έμβολο της οργής που βράζει και έτσι τρέχει η μηχανή και το τρένο προς τον γκρεμό της τελικής αναμέτρησης.
Σαφώς είναι προτιμότερο η βία να ξεσπά σε ένα συμβολικό πεδίο αλλά η πληγή πάντα παραμένει πληγή και ο πόνος πραγματικός.
-Ποιες πιστεύεις θα είναι οι παρενέργειες που θα μας αφήσει, όταν φύγει, αυτή η περίοδος της πανδημίας; Και αναφέρομαι κυρίως στις συναισθηματικές!
Έχουμε γυμναστεί υπέρ του δέοντος στο να ξεχνάμε, στο να απωθούμε… τώρα θα γίνουμε πια πρωταθλητές! Βέβαια και πάλι με την πρώτη ευκαιρία σαν αθώα θύματα της συγκυρίας για να μην πω κάποιας συνωμοσίας, λέξη που παραέγινε της μόδας ,θα ανασύρουμε το τραύμα στην επιφάνεια και θα λιθοβολούμε τους υπαίτιους με συνοπτικές ψηφιακές διαδικασίες. Επίσης δεν θα φταίμε πια εμείς για τον εθισμό μας σε όλα τα ψηφιακά μέσα αλλά οι περιστάσεις… πολύ ταιριαστό και αυτό!
-Τι φοβάσαι με ή χωρίς κόβιντ;
Κάποιος πρόσφατα με αφορμή τα της πανδημίας, μου εξομολογήθηκε πως δεν είχε εκτιμήσει το ότι ήταν ελεύθερος μέχρι που βρέθηκε σε καθεστώς περιορισμού. Αναρωτιέμαι συχνά αν ήταν ποτέ ελεύθερος πραγματικά, αυτός και σε επέκταση όλοι μας…
Γιάννης Καφάτος
Leave a Reply