«Γιατί στο οπισθόφυλλο γράφει δύο φορές την ίδια παράγραφο;» με ρώτησε η γυναίκα μου όταν έπιασε να διαβάσει την «Ανωμαλία» του Ερβέ Λε Τελιέ (Εκδόσεις Opera). Της απάντησα ότι δεν θα της απαντήσω. (άλλωστε την ίδια απορία είχα κι εγώ όταν έπιασα το βιβλίο στα χέρια μου – κι έψαχνα να δω τι μου ξεφεύγει!)
Έχει περάσει σχεδόν μια εβδομάδα που τελείωσα το διάβασμα της Ανωμαλίας. Μια βδομάδα που το βιβλίο έχει καρφωθεί στο κεφάλι μου και προσπαθώ να συνειδητοποιήσω ότι έχω διαβάσει μάλλον το καλύτερο βιβλίο της χρονιάς, ως τώρα.
Το μυθιστόρημα που χάρισε στον συγγραφέα του το βραβείο Γκονκούρ 2020 είναι ένα κομψοτέχνημα ύφους και πλοκής που δεν σ’ αφήνει να το αφήσεις από τα χέρια σου μέχρι να φτάσεις στην τελευταία σελίδα.
Ο συγγραφέας παίζει με τα λογοτεχνικά είδη, φλερτάρει με τη σεναριακή δομή αστυνομικών σειρών, αποτίνει φόρο τιμής στους συγγραφείς και στοχαστές που τον επηρέασαν, παίζει με πολιτισμικά σύμβολα και την ποπ κουλτούρα και την ίδια ώρα παραμένει ένας ταπεινός αφηγητής. Το κυριότερο είναι ότι ο συγγραφέας είναι προφανές ότι κάνει το κέφι του, με έναν τρόπο όμως που δεν κάνει τον αναγνώστη που ίσως δεν «πιάνει» τις αναφορές να αισθάνεται λίγος, αδαής και φυσικά δεν χαλάει την χαρά της ανάγνωσης και της κατανόησης της ιστορίας. Ο Λε Τελιέ δεν κομπάζει με το ύφος του, αντιθέτως νομίζω: χαίρεται τη δημιουργικότητά του μεταδίδοντάς της στον αναγνώστη του.
Το βιβλίο μου , σε μερικά σημεία το βιβλίο του Ρεϊμόν Κενό, «Ασκήσεις ύφους». Και διαβάζοντας, ο αδαής – που λέγαμε παραπάνω – το βιογραφικό του συγγραφέα έμαθα ότι είναι μέλος του OuLiPo (Ouvroir de Litterature Potentielle), του Εργαστηρίου Δυνητικής Λογοτεχνίας. Το OuLiPo είναι μια ομάδα πειραματικής λογοτεχνίας που ίδρυσε το 1960 ο Ρεϊμόν Κενό και ο Φρανσουά Λε Λιονέ. (μια ομάδα λογοτεχνών και μαθηματικών άρχισε να πειραματίζεται με τη φόρμα και τον λόγο για να κάνει μια διαφορετική λογοτεχνία – το περιγράφω πολύ αδρά, ας με συγχωρήσουν οι ρέκτες του είδους)
Μέσα από την απίστευτη ιστορία που σκάρωσε, ο Λε Τελιέ, μιλάει για κοινωνικά θέματα, φιλοσοφικά και θρησκειολογικά. Μιλάει για τη ζωή και την απώλεια. Μιλάει για την κατανόηση του άλλου και του εαυτού.
Επειδή δεν είναι όλα θέμα σπόιλερ και η απόλαυση ενός βιβλίου, όπως Η Ανωμαλία, δεν εξαρτάται από το αν ξέρεις περίπου τι θα διαβάσεις, οφείλω να πω ότι το βασικό εύρημα του συγγραφέα, γύρω από το οποίο στήνει τις αφηγήσεις και τους ζωντανούς διαλόγους του, είναι μια περίεργη κατάσταση κατά την οποία μια αεροπορική πτήση, ένα αεροπλάνο μαζί με όλους τους επιβαίνοντες επανεμφανίζεται λίγους μήνες μετά την πρώτη της προσγείωση. Ίδιο αεροπλάνο, ίδιοι άνθρωποι, σαν φωτοτυπίες. Αυτό όπως καταλαβαίνεις δημιουργεί προβλήματα, πρωτίστως στους ανθρώπους που έχουμε αποδεχτεί ότι ρυθμίζουν τις ζωές μας.
Ο Ερβέ Λε Τελιέ ξεκινάει το βιβλίο του με κάποια κεφάλαια που θα στέκονταν και μόνα τους ως διηγήματα, στα οποία μας γνωρίζει τους βασικούς του ήρωες και στη συνέχεια αρχίζει να υφαίνει έναν ιστό που δεν αφήνει τον αναγνώστη να ξεφύγει από τη σαγήνη του. Η μετάφραση του Αχιλλέα Κυριακίδη (που έχει μεταφράσει και άλλα έξι βιβλία του συγγραφέα στα ελληνικά για τις εκδόσεις Opera) συμβάλλει σ’ αυτό το ιδιαίτερο ταξίδι.
Προσωπικά δεν έχω διαβάσει κάποιο άλλο βιβλίο του Λε Τελιέ, θα τα αναζητήσω όμως σύντομα.
Πώς θα σου φαινόταν να χτυπήσει ξαφνικά η πόρτα σου και ένας πράκτορας να σου ζητήσει να τον ακολουθήσεις καθώς είναι θέμα «εθνικής ασφάλειας, να σε μεταφέρει κάπου και εκεί μια ομάδα ψυχολόγων να σε προετοιμάσουν να συνομιλήσεις με τον εαυτό σου που λόγω κάποιας …ανωμαλίας δημιουργήθηκε; Ξέρει ό,τι ξέρεις, σκέφτεται όπως εσύ. Η μόνη διαφορά είναι ότι δεν έχει τις μνήμες στο διάστημα που χρειάστηκε να δημιουργηθεί.
Και τι γίνεται αν η ίδια πτήση με τους ίδιους επιβάτες εμφανιστεί και πάλι στον εναέριο χώρο των ΗΠΑ;
Ναι, θα μπορούσες να πεις ότι είναι και επιστημονικής φαντασίας το βιβλίο Ανωμαλία. Όμως οι ετικέτες μόνο να περιορίσουν μπορούν το εύρος της δημιουργικότητας του συγγραφέα και το μέγεθος της απόλαυσης της ανάγνωσης.
Γιάννης Καφάτος
