Η ταινία «Άκουσε Με» έχει κάνει μια αξιοζήλευτη διαδρομή στις κινηματογραφικές αίθουσες εντός και εκτός συνόρων.
Με αφορμή την Ημέρα Ελληνικού Σινεμά, που γιορτάστηκε την Τρίτη 26 Μαρτίου, θα θέλαμε να εκφράσουμε μερικές σκέψεις για την ταινία Άκουσε Με που βγήκε στις αίθουσες τον προηγούμενο μήνα. Η ταινία αυτή καταπιάνεται με θέματα διαφορετικότητας που δεν έχουμε δει παρουσιασμένα με αντίστοιχο τρόπο σε άλλες ελληνικές ταινίες, δηλαδή την ζωή των κωφών εφήβων στη χώρα μας, την αλληλεπίδραση με ακούοντες συνομήλικους, τον ρατσισμό, την παθογενή ελληνική επαρχία αλλά και τη λευχαιμία. Να πούμε καταρχάς, ότι η ταινία είναι μια παραγωγή της STEFICON, του Μιχάλη Σαραντινού σε συμπαραγωγή της ARS Digital και του Ivan Tonev, ενώ το Cinobo έχει εξασφαλίσει τη διανομή της στις ελληνικές αίθουσες.
Το ΑΚΟΥΣΕ ΜΕ έκανε πρεµιέρα στο Διεθνές Διαγωνιστικό Τµήµα του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης το 2022 και από τότε ταξίδεψε σε πολλά διεθνή κινηµατογραφικά φεστιβάλ (Tallinn Black Nights, Cairo IFF, Sofia IFF, Galway IFF κ.α). Στο Διεθνές Φεστιβάλ της Ντάκα απέσπασε το Βραβείο Καλύτερης Ταινίας ενώ στο Ελληνικό Φεστιβάλ του Λος Άντζελες κέρδισε το Βραβείο Καλύτερης Ταινίας και Καλύτερης Ερµηνείας για την πρωταγωνίστρια Ευθαλία Παπακώστα. Η ταινία εκπροσώπησε την Ελλάδα στα Φεστιβάλ Ευρωπαϊκής Ένωσης Καναδά και Ινδίας, αλλά και στο πρώτο WoW (Women of the World), το διεθνές φεστιβάλ γυναικών δηµιουργών, που έγινε το 2023 στο ΚΠΙΣΝ.
Υπόθεση:
H Βαλµίρα (Ευθαλία Παπακώστα), µια κωφή έφηβη, µεγαλώνει µε τη γιαγιά της πηγαίνοντας σε ένα σχολείο για κωφούς στην Αθήνα. Ο πατέρας της Στάµος (Γιώργος Πυρπασόπουλος), ζει αποµονωµένος σε ένα νησί µε την σύντροφο του Τάνια (Yoana Bukovska Davidova), µια γυναίκα από την Βουλγαρία. Ο αιφνίδιος θάνατος της γιαγιάς, θα αλλάξει τις ζωές όλων. Η Βαλµίρα αναγκάζεται να µετακοµίσει στη νέα οικογένεια του πατέρα της, και η προσαρµογή της στον κόσµο των ακουόντων θα την φέρει αντιµέτωπη µε τις δικές της προκαταλήψεις και ακαµψίες. Ο γιος της Τάνιας, ο Άρης (Δηµήτρης Κίτσος), ένα ευγενικό και δοτικό αγόρι που υφίσταται εκφοβισµό στο σχολείο εξαιτίας της καταγωγής του, θα προσπαθήσει να γίνει καθοδηγητής της στο νέο της περιβάλλον, αλλά η ιδιότητα του ως «ξένου» τον κάνει ανεπιθύμητη παρέα για την Βαλµίρα. Περιφρονώντας την προσπάθεια του Άρη, η Βαλµίρα µπλέκει µε τον χειρότερο εχθρό του, τον ξενοφοβικό Μάριο (Νίκος Κουκάς), πυροδοτώντας την σύγκρουση ανάµεσα στα δύο αγόρια. Όταν ένα γύρισµα της τύχης αλλάξει τα δεδομένα για όλους, η Βαλµίρα θα αναγκαστεί να αφουγκραστεί επιτέλους – όχι απαραίτητα µε τα αυτιά της – τόσο τους άλλους όσο και τον ίδιο της τον εαυτό.
Το νέο ελληνικό σινεμά
Η Μαρία Ντούζα δεν έκανε μια «εύκολη» δουλειά, αλλά μια πολύ πρωτότυπη και τρυφερή ταινία που καταπιάνεται με «δύσκολα» θέματα χωρίς να σε βαραίνει. Η βασική πλοκή έχει στο επίκεντρο την Βαλμίρα, μια κωφή έφηβη που έρχεται εξ ανάγκης να ζήσει στη Χίο, και καλείται να ενσωματωθεί σε μια κοινωνία που δε γνωρίζει προσαρμόζοντας την καθημερινότητά της. Ταυτόχρονα, επανασυνδέεται με τον πατέρα της, τον Στάμο, με τον οποίο δεν έχουν πολλά σημεία επικοινωνίας, αλλά γίνονται μικρές προσπάθειες να καταλάβει ο ένας τον άλλο. Κατά πόσο η μικροκοινωνία της Χίου είναι να αποδεχτεί τη «διαφορετικότητα» της Βαλμίρα; Τι αλλαγές χρειάζεται να γίνουν ώστε να αφομοιωθεί από την οικογένειά της και κατ’ επέκταση από την υπόλοιπη κοινωνία;
Η Βαλμίρα έρχεται αντιμέτωπη με πολλές φυσικές δυσκολίες, ανάλογες με αυτές που ζουν τα κωφά άτομα στη χώρα μας, όπως τη μη προσβασιμότητα, το μεγάλο οικονομικό κόστος (σπουδών, αγοράς ακουστικού εξοπλισμού), τον ρατσισμό, την ανετοιμότητα της κοινωνίας, την αδύναμη επικοινωνία. Αυτό είναι η μια όψη του θέματος, που μπορεί να δει την αναπηρία ως πρόβλημα. Από την άλλη, η Μαρία Ντούζα δείχνει και τη φωτεινή πλευρά: την προσπάθεια των γύρω της να μάθουν τη νοηματική γλώσσα ώστε να διευκολυνθεί η επικοινωνία τους, τον αγνό έρωτα, την ένταξη σε μια σχολική κοινότητα και τις ευκαιρίες που μπορεί να έχουν για αυτοέκφραση ή έκφραση μέσω της εμπλοκής σε συλλογικότητες (τον χορό, τη συμμετοχή σε θεατρική παράσταση).
Η ταινία όμως δεν περιορίζεται στην κωφότητα της Βαλμίρα, αλλά θέτει άλλο ένα θέμα δίπλα σε αυτό, αυτό του φυλετικού ρατσισμού. Ο γιος της Τάνια, που συμβιώνει με τον πατέρα της Βαλμίρα, ο Άρης ή Μπορισλάβ, δέχεται έντονο bullying από τους συμμαθητές του, λόγω της καταγωγής του από τη Βουλγαρία. Γι’ αυτούς δεν είναι ο Άρης, αλλά ο Μπορισλάβ, ένας νέος που διαφέρει από αυτούς λόγω κουλτούρας. Σχεδόν παράλληλα, με τα πειράγματα που δέχεται η Βαλμίρα, ο Άρης γίνεται «σάκος» για τις λεκτικές και τις σωματικές επιθέσεις των συμμαθητών του. Μάλιστα, ένα βίαιο περιστατικό ανάμεσα σε αυτόν και τον συμμαθητή του τον Μάριο, θα οδηγήσει στην αποβολή του από το Λύκειο όπου φοιτά.
Η διανομή της ταινίας είναι εξαιρετικής ποιότητας, αφού καταφέρνει να είναι αληθοφανής και να αναδείξει τα ξεχωριστά θέματα του έργου. Καταρχάς η Ευθαλία Παπακώστα αποτελεί την ιδανική πρωταγωνίστρια, εκφράζοντας πολύ ρεαλιστικά την κωφότητα, τις έντονες συναισθηματικές εκφράσεις και τις δυσκολίες που βιώνει ο ρόλος της. Αντίστοιχη δουλειά έκανε ο πολύ ταλαντούχος ηθοποιός Δημήτρης Κίτσος, που έχει κάνει πολύ σταθερά και ποιοτικά βήματα στον ελληνικό κινηματογράφο, ανεξάρτητα από το χώρο που βρήκαν οι δουλειές του στις μεγάλες αίθουσες. Ο Άρης που υποδύεται ίσως κάνει τη μεγαλύτερη διαδρομή στην ταινία, και ο ίδιος δίνει τον χώρο που χρειάζεται για να φανούν οι διακυμάνσεις που βιώνει.
Γενικότερα, ο ερχομός της Βαλμίρα φαίνεται πως αναστατώνει τη δομή της οικογένειας και το κλίμα που υπάρχει στο σπίτι, αφού ο Άρης μπλέκεται σε καβγάδες και τελικά αποβάλλεται, ο Στάμος με την Τάνια τσακώνονται τόσο έντονα που τελικά χωρίζουν και ο οικονομικός προϋπολογισμός φαίνεται να ζημιώνεται. Ίσως όμως τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας να χρειαζόντουσαν την εμφάνιση ενός καταλύτη για να αντιμετωπίσουν δικά τους άλυτα θέματα.
Λίγο πριν το τέλος της ταινίας, εισάγεται άλλο ένα θέμα, αυτός της λευχαιμίας του Μάριου, του ρόλου που ερμηνεύει συγκλονιστικά ο Νίκος Κούκας. Το θέμα αυτό σε κάποιο βαθμό υπερθεματίζει το βασικό θέμα της κωφότητας αλλά και της διάστασης με τον Άρη, αφού η εισαγωγή του στο νοσοκομείο είναι αυτό που πυροδοτεί την αποβολή του από το σχολείο. Η λευχαιμία είναι ένα πολύ σημαντικό θέμα, αλλά αισθάνομαι ότι θα μπορούσε να αποτελέσει θέμα για μια διαφορετική ταινία.
Στο τέλος της ταινίας, παρά τα δραματικά επεισόδια που συνέβησαν, ο θεατής φεύγει ανάλαφρος και με ένα χαμόγελο. Η ζωή όμως των κωφών εφήβων και στη συνέχεια των ενηλίκων θα παραμείνει η ίδια αν η κοινωνία δεν υποστηρίξει περισσότερο έμπρακτα τα άτομα και τις οικογένειες τους. Συνομιλώντας με έναν πολύ ευχάριστο και δημιουργικό κωφό νεαρό, διαπίστωσα πως χρειάζεται μεγάλη χρηματική δαπάνη για να είναι λειτουργικά, καθώς όπου μου είπε «κοστίζει ν’ ακούς» σχεδόν μισό μισθό. Τα επιδόματα που δικαιούνται, είναι μόλις μέχρι την ηλικία των 18 ή των 25 αν σπουδάζουν, ενώ πολλά «προνόμια» όπως τα έργα τέχνης ή τα πανεπιστημιακά μαθήματα δεν είναι καθολικά προσβάσιμα.
Να κλείσουμε όμως αισιόδοξα, γιατί στην πρεμιέρα της ταινίας στο Cinobo Opera υπήρχε ταυτόχρονη διερμηνεία στην ελληνική νοηματική γλώσσα, ενώ η παρακολούθηση της ταινίας γίνεται με υπότιτλους, κάνοντας την ταινία προσβάσιμη στα κωφά άτομα, ταυτόχρονα με τα ακούοντα. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα υπάρχουν θέατρα που κάνουν τις παραστάσεις τους προσβάσιμες ορισμένες ημέρες που δηλώνονται ξεχωριστά. Πρόσφατα έχει άρση του κανόνα αρτιμέλειας για τις δραματικές σχολές (αν και δε βλέπουμε συχνά παραστάσεις που να εμπλέκουν κωφά άτομα). Ίσως είμαστε περισσότερο κοντά στο να συμβιώνουμε δημιουργικά με άτομα σαν τη Βαλμίρα, ακόμη και αν χρειάζονται μερικές προσαρμογές.
Info:
- Σενάριο – Σκηνοθεσία: ΜΑΡΙΑ ΝΤΟΥΖΑ
- Παραγωγός: ΜΙΧΑΛΗΣ ΣΑΡΑΝΤΙΝΟΣ | Steficon S.A.
- Συµπαραγωγός: IVAN TONEV | ArsDigital
- Διεύθυνση Φωτογραφίας: ΖΑΦΕΙΡΗΣ ΕΠΑΜΕΙΝΩΝΔΑΣ | GSC
- Μοντάζ: ΙΩΑΝΝΑ ΠΟΓΙΑΝΤΖΗ
- Ήχος: ΓΚΙΟΡΓΚΙ ΦΙΛΙΠΟΦ
- Σκηνικά: ΟΛΓΑ ΛΕΟΝΤΙΑΔΟΥ
- Κοστούµια: ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ, ΑΝΝΑ ΚΑΡΑΜΟΥΣΛΗ
- Μακιγιάζ: ΧΑΡΑ ΜΑΥΡΟΦΡΥΔΗ Μουσική & Sound Art: ΑΝΝΑ ΣΤΕΡΕΟΠΟΥΛΟΥ
- Πρωταγωνιστούν: ΕΥΘΑΛΙΑ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΙΤΣΟΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΥΡΠΑΣΟΠΟΥΛΟΣ, ΝΙΚΟΣ ΚΟΥΚΑΣ, YOANA BUKOVSKA DAVIDOV, ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΑΝΔΡΕΑΔΑΚΗ
