Από πέρσι τέτοια εποχή γνωρίζαμε ότι η παράσταση του Ίβο βαν Χόβε με την Κομεντί Φρανσαίζ θα ήταν ένα από τα σπουδαιότερα καλλιτεχνικά γεγονότα της χρονιάς. Αυτό, όμως, που είδαμε στο θέατρο της Επιδαύρου ξεπέρασε κάθε προσδοκία μας.
Ο σπουδαίος Βέλγος σκηνοθέτης δουλεύοντας εξονυχιστικά τα δύο έργα και κάνοντας μεγάλη μελέτη πάνω στον Ευριπίδη κατάφερε να τα παρουσιάσει σε μια σύγχρονη εκδοχή, η οποία μας καθήλωσε.
Στην εκδοχή του Χόβε, η ιστορία θέλει τα δύο αδέρφια, Ηλέκτρα κι Ορέστη να μετατρέπονται σε άγρια ζώα. Οι ίδιοι δεν γνώρισαν ποτέ τον πατέρα τους, ο οποίος είχε φύγει ως αρχιστράτηγος του στρατού των Αργείων στον πόλεμο της Τροίας. Η απουσία του τον καθιστά ήρωα στα μάτια τους. Η μητέρα τους, η Κλυταιμνήστρα, είναι ο εχθρός τους, γιατί σκοτώνει τον Αγαμέμνονα. Αποδιωγμένοι, η Ηλέκτρα κι ο Ορέστης γίνονται, από παιδιά βασιλέων, πρόσφυγες στην ίδια τους την οικογένεια, στην ίδια τους την πατρίδα.
Η πρώτη παντρεμένη με ταπεινό γεωργό κι ο δεύτερος εξόριστος από τη χώρα του. Με την επιστροφή του Ορέστη αρχίζει κι ο αγώνας της εκδίκησης. Η λύσσα τους δεν έχει τέλος, Αίγισθος, Κλυταιμνήστρα κι Ελένη σφαγιάζονται. Η συνέλευση των Μυκηναίων τους απειλεί με λιθοβολισμό, μέχρι την εμφάνιση του θεού Απόλλωνα που δίνει τη λύση.
Οι δύο τραγωδίες του Ευριπίδη, η Ηλέκτρα (413 π.Χ.) κι ο Ορέστης (408 π.Χ.) ενοποιούνται και «διασκευάζονται» . Οι ηθοποιοί της Κομεντί Φρανσαίζ κατάφεραν να «σωματοποιήσουν» νοητικά και ψυχικά συμβάντα, αλλά, κυρίως, να δημιουργήσουν νέες προσεγγίσεις στα έργα του μεγάλου τραγικού. Κάνοντας, έτσι, κατανοητό πόσο πολύ αγγίζουν στο σήμερα.
Παράλληλα με τη διαχρονικότητά τους, όμως, σημαντικότατη παράμετρος είναι η καθολικότητά τους: η τραγωδία της οικογένειας των Ατρειδών, έμοιαζε σ’ αυτή την εκδοχή με μια οικογενειακή τραγωδία, που θα μπορούσε να είχε συμβεί σε οποιαδήποτε γωνιά του πλανήτη.
Η οπτική του Χόβε, θέλει και τον Πυλάδη πρωταγωνιστή. Ο Loïc Corbery, ερμηνεύοντας τον ομώνυμο ρόλο, είχε επωμιστεί, ουσιαστικά και τον ρόλο του αγγελιαφόρου. Μ’ αυτόν τον τρόπο έχουμε τους τρεις ήρωες να γίνονται ένα προκειμένου να πετύχουν τον σκοπό τους: την εκδίκηση. Ριζοσπαστικοποιούνται αποτελώντας ένα αναπόσπαστο κομμάτι της βίας και του εξτρεμισμού, θυμίζοντάς μας και την τυφλή βία της τρομοκρατίας, από την οποία απειλείται καθημερινά ο πλανήτης.
Ο Χόβε τόλμησε με σκληρές εικόνες να μπει στο ζουμί της τραγωδίας. Η Ηλέκτρα ακρωτηριάζει, τρώει και στη συνέχεια πετά το πέος του νεκρού Αίγισθου. Τι πιο τολμηρό κι εμπνευσμένο; Μια σκηνή με τόσο ψυχαναλυτικό βάθος, αλληγορική σημασία, που καταφέρνει να προβληματίσει.
Εμπνεύστηκε ως Κλυταιμνήστρα κι Ελένη την ίδια ηθοποιό (Elsa Lepoivre) αποδεικνύοντας, πως οι δύο γυναίκες είναι η πλευρά του ίδιου νομίσματος, επισημαίνοντας έτσι και τον μισογυνισμό του Ευριπίδη.
Αφαίρεσε τα διαλογικά μέρη του χορού. Ο χορός, οι γυναίκες της πόλης, που για την Ηλέκτρα είναι οι «φίλες» της, σε μια πιο σύγχρονη μετάφραση, μιλά ελάχιστα και, κυρίως, η κορυφαία, συμβολίζοντας παράλληλα και τη Μοίρα, η οποία ούσα πάντα παρούσα κινεί τα νήματα.
Δίνει, όμως, στην τραγωδία αυτό που ο ρόλος του χορού επιβάλλει: ένα διάλειμμα από το πένθος. Οι ηθοποιοί της Κομεντί Φρανσαίζ, πετούσαν –κυριολεκτικά και μεταφορικά- στο μαύρο σκηνικό με τη λάσπη, που είχε στηθεί στο αργολικό κοίλον.
Ο συγχρονισμός, η δυναμική, ο ρυθμός κι η τεχνική τους χάρισαν στην παράσταση μια από τις καλύτερες στιγμές της, όταν μετά την πρώτη δολοφονία, χόρευαν σε βακχικούς ρυθμούς, υπό τον ήχο των τυμπάνων – εξαιρετικά εμπνευσμένη κι η μουσική της παράστασης – αποδεικνύοντας ότι μόνο τυχαίο δεν είναι το ρητό στο οικόσημο του θιάσου, «Simul et singulis» (Όλοι μαζί και ο καθένας μοναδικός).
Ο Απόλλωνας, ως από Μηχανής θεός, δεν εμφανίζεται από κάποιο ύψος, σ’ αυτό θα δούμε τους τρεις ήρωες στο ζενίθ της μανίας τους, αλλά καταφτάνει στη σκηνή μέσα από τις κερκίδες. Ο Θεός, λοιπόν, δεν είναι παρά ένα ακόμα ανθρώπινο δημιούργημα. Στην πραγματικότητα οι άνθρωποι για να ελευθερωθούν από τα δεινά τους, οφείλουν να παλέψουν μόνοι.
Διαβάστε ολόκληρη την κριτική της παράστασης από τη Γιώτα Δημητριάδη στο Τέχνες-PLus
Leave a Reply