29/03/2024

Η κληρονομιά του Ερντογάν στην Τουρκία

Γράφει ο Χάρης Φιλιππάκης

κληρονομιά του Ερντογάν

Ήταν Δεκέμβριος του 1997 όταν ο τότε δήμαρχος Κωνσταντινούπολης Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, απάγγειλε σε μία συγκέντρωση τους στίχους ενός εθνικιστικού ποιήματος ελαφρώς παραλλαγμένους. Οι στίχοι έλεγαν: «Οι μιναρέδες είναι οι ξιφολόγχες μας, οι θόλοι είναι τα κράνη μας και οι πιστοί οι στρατιώτες μας, αυτό τον στρατό περιμένει η θρησκεία μου».

Αυτοί οι στίχοι ήταν η αφορμή που τον οδήγησε στην παραίτηση από το δημαρχικό αξίωμα και εν τέλει στην φυλάκιση. 26 χρόνια μετά ο ίδιος αυτός πολιτικός, συμπληρώνει 20 χρόνια στο τιμόνι της Τουρκίας.

Με όποιο τρόπο κι αν ερμηνεύσει κάποιος την επανεκλογή του, δεν γίνεται να παραβλέψει ένα γεγονός. Άλλη Τουρκία παρέλαβε και άλλη θα παραδώσει όταν αποσυρθεί.

Σε αυτά τα 20 χρόνια εξουσίας, παρά την αδιαμφισβήτητη δημοκρατική «εκτροπή» έχει εξελίξει την χώρα του σε εκκολαπτόμενη περιφερειακή δύναμη που δεν περιμένει πίσω από τις κλειστές πόρτες των αιθουσών, αλλά είναι συνδαιτυμόνας στο τραπέζι που βρίσκεται εντός. Δεν περιμένει να ακούσει τις αποφάσεις αλλά συμμετέχει σε αυτές σχετικά ακηδεμόνευτα.

Σχετικά, γιατί καμία χώρα δεν μπορεί να υποστηρίξει πως λειτουργεί ακηδεμόνευτα. Ακόμα και οι ηγεμονικές δυνάμεις δεν γίνεται να μην πάρουν σοβαρά υπόψη στο σχεδιασμό τους, την «θέληση» ή τα όρια των άλλων ηγεμονικών δυνάμεων για παράδειγμα.

Πώς το κατόρθωσε;

Καταρχάς δεν το κατάφερε μόνος. Όλη η θεωρητική βάση του εγχειρήματος βρίσκεται αποτυπωμένη στο βιβλίο του Αχμέτ Νταβούτογλου «Το στρατηγικό βάθος». Από κει και πέρα ο Ερντογάν έβαλε την αποφασιστικότητα και το «κουβάλημα» του βάρους των αποφάσεων που πάρθηκαν στο πιο υψηλό επίπεδο.

Και κάτι επίσης σημαντικό. Είχε την διορατικότητα να έχει δίπλα του, τουλάχιστον μέχρι πριν μερικά χρόνια, τον Νταβούτογλου. Ένας ηγέτης κρίνεται και από αυτό. Από το ποιους έχει δίπλα του. Οι σημαντικοί ηγέτες είχαν γύρω τους συνεργάτες κατά κανόνα καλύτερους από τους ίδιους, γι’ αυτό και εξελίχθηκαν σε σημαντικοί.

Αργά, σταθερά και μεθοδικά ο Ερντογάν επέκτεινε τις δραστηριότητες της Τουρκίας από την Συρία και την Λιβύη μέχρι τον Καύκασο και την Ουκρανία, με στρατιωτική παρουσία έμμεση και άμεση. Αυτή η ανάμιξη έδινε στην Τουρκία το δικαίωμα να κάθεται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για άλυτα ζητήματα περιοχών, που κατά το παρελθόν δεν είχε ουσιαστική παρουσία. Στην περίπτωση της Ουκρανίας θέλησε να διαδραματίσει ρόλο διαμεσολαβητή κατά βάση.

Η πολιτική του όμως ήταν πολυεπίπεδη. Πέρα από την εξωτερική πολιτική, αρχικά έθεσε τις βάσεις μεγέθυνσης του πληθυσμού και κατ’ επέκταση της οικονομίας, η οποία δεν μοιάζει σε τίποτα με εκείνη του 2002. Μια ματιά στο ΑΕΠ του 2002 και του 2021 είναι καθηλωτική.

Δημιούργησε ή προώθησε μεγάλες υποδομές και εγχώρια αμυντική βιομηχανία η οποία παράγει πλέον το 70% των Τουρκικών εξοπλισμών χωρίς υπερβολή. Όλα αυτά με μία και μόνο στόχευση. Να αφήσει μια προσωπική κληρονομιά στην Τουρκία, εφάμιλλη αν όχι μεγαλύτερη από αυτή του Ατατούρκ. Να γράψει το όνομα του στην ιστορία, δίπλα σε βαριά ονόματα του Οθωμανικού παρελθόντος, «ξαναγράφοντας» την ιστορία για την σύγχρονη Τουρκία.

Στα δυσάρεστα τώρα. Αυτή η πολυεπίπεδη πολιτική στηρίχθηκε πάνω στην σταδιακή συρρίκνωση της δημοκρατίας. Ο Ερντογάν όλα αυτά τα χρόνια αφαιρούσε πέτρα πέτρα το συνταγματικό δικαίωμα των αντιπάλων του να τον «πολεμούν» επί ίσοις όροις, φτάνοντας στο σημείο να διαλέγει στην ουσία ακόμα και τον αντίπαλο του.

Έσβησε τον ανταγωνισμό αθέμιτα και επέβαλλε στο τύπο την δική του οπτική. Όσοι δεν ήταν με το μέρος του δεν είχαν πιθανότητες να επιβιώσουν και να ορθώσουν φωνή. «Ιδρυματοποίησε» του πολίτες μέσω του τύπου και τους έκανε να πιστεύουν πως δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική λύση διακυβέρνησης πέραν της δικής του.

Ιστορικά η μία και μόνο «οπτική» είναι δίκοπο μαχαίρι. Από την μία δημιουργεί τις συνθήκες «ανάπτυξης» για μια χώρα καθώς ελαχιστοποιεί τις παλινωδίες και τα μπρος πίσω στην υλοποίηση του όποιου πλάνου, δίνει σταθερό ρυθμό στις όποιες μεταρρυθμίσεις, όμως ταυτόχρονα δημιουργεί και τις ιδανικές συνθήκες καταπάτησης των δημοκρατικών θεσμών και της εγκαθίδρυσης καθεστωτικής λογικής. Λογική που πάντα μα πάντα οδηγεί στην «εκτροπή».

Η Τουρκία, παρά τα σοβαρά οικονομικά προβλήματα των τελευταίων ετών, αυτά τα 20 χρόνια «αναπτύχθηκε» με κάθε τρόπο μέσω της «ερντογανικής λογικής», όμως έχει καταλήξει να μην απέχει και πολύ από το Οθωμανικό-μεσαιωνικό μοντέλο διακυβέρνησης, εν έτει 2023.

Υπάρχει ένας ηγέτης που κατ’ ουσία μοιράζει ρόλους κατά το δοκούν. Ασκεί ανεξέλεγκτη εξουσία καταπατώντας την αρχή της διάκρισης και έχει δημιουργήσει ένα κράτος φεουδαλικού τύπου, που πρόσβαση σε αυτό έχουν μόνο όσοι έχουν «φυλήσει το δαχτυλίδι».  

Υ.Γ: Με τον όρο «ανάπτυξη» αναφέρομαι στην κρατική ευημερία και όχι στην λαϊκή. Ακριβώς όπως την αντιλαμβάνεται και το κυρίαρχο οικονομικό μοντέλο της εποχής μας. 

Χάρης Φιλιππάκης


mm
About Χάρης Φιλιππάκης 115 Articles
Ο Χάρης Φιλιππάκης συχνά αυτοαποκαλείται ιστορικός. Έχει αποφοιτήσει από κάποιο τμήμα ιστορίας και αρχαιολογίας. Συνήθως μιλάει για ιστορία και πιο συγκεκριμένα για το Βυζάντιο και την αρχαία Ρώμη. Προσπαθεί βέβαια να μην κάνει διακρίσεις.

Be the first to comment

Leave a Reply

Your email address will not be published.


*