Ήγγικεν η ώρα όπου η έννοια της Κοινωνικής Πρόνοιας θα είναι ταυτόσημη με την έννοια του κοινωνικού ελέγχου.
Ολοκληρώθηκε η πρώτη εβδομάδα εγκλεισμού και η εικόνα που έχουμε από την πραγματικότητα διαμορφώνεται με ηλεκτρονικό τρόπο. Εικονική βίωση μιας κατά το μάλλον ή το ήττον εφιαλτικής πραγματικότητας, με συνεχή καταμέτρηση νεκρών και αυξανόμενη ανασφάλεια, που ωστόσο επιτρέπει τις πρώτες ψύχραιμες πολιτικές διαπιστώσεις και δημιουργεί τις πρώτες εύλογες ανησυχίες για τη βιωσιμότητα των στοιχειωδών δημοκρατικών αρχών και της πραγματικής έγνοιας για τον συνάνθρωπο.
Έμφαση στην ατομική συνείδηση (μεταμφιεσμένη σε κοινωνική συνείδηση: “μένω στο σπίτι” όχι γιατί είμαι φοβισμένος, αλλά γιατί σέβομαι τον συνάνθρωπό μου), μονόδρομη ενημέρωση, αυταρχισμός: αυτά είναι τα πρώτα χαρακτηριστικά που εντοπίζω αυτές τις μέρες στη λειτουργία των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Οι ειδήσεις ούτε λίγο ούτε πολύ προοιωνίζονται τη συνέχιση και επίταση του εγκλεισμού για τους προσεχείς δύο μήνες, το λιγότερο. Διάβαζα, τις προάλλες, πως οι χώρες που θα αντιμετωπίσουν την πρόκληση του Κορωνοϊού γρήγορα κι αποτελεσματικά θα βγουν ενισχυμένες από τη δοκιμασία, ενώ, αντίθετα, αυτές που θα μείνουν πίσω στην προσπάθεια θα δουν τη θέση τους στη διεθνή επιρροή και στον ανταγωνισμό να υποχωρεί. Είναι η φύση του καθεστώτος της Κίνας που επιβάλλει την αδιαφάνεια και την απόκρυψη κάθε λάθους χειρισμού της πολιτικής του υπεροχής: κατ’ επέκτασιν, το προφίλ της Κίνας στο διεθνές χρηματιστήριο εμπορευματικών αξιών επιδιώκεται να παραμείνει αλώβητο. Και μάλιστα όταν το 80 τοις εκατό των πρώτων υλών που χρησιμοποιούν οι ευρωπαϊκές φαρμακοβιομηχανίες προέρχονται από την Κίνα. Για να μην αναφερθώ σε έναν σωρό άλλους τομείς της ευρωπαϊκής οικονομίας…
Ο ανερχόμενος αστήρ της Κίνας πρόλαβε το κακό
Λίγο προτού ο Κορωνοϊός εκδηλωθεί στην Κίνα, είχαν ξεσπάσει πορείες διαμαρτυρίας στο Χονγκ Κονγκ για την αντικινεζική εξέλιξη της πολιτικής κατάστασης στην Ταϊβάν: η νέα πρόεδρος της Ταϊβάν προετίθετο να διακόψει τη συνεργασία της με το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα, άρα η δυσπιστία των κινέζων πολιτών θα μπορούσε να αυξηθεί. Έρχεται “καπάκι” και ο ιός (άραγε να είναι ένας ιός που εκκολάφθηκε σε κάποιαν αγροτική κοινότητα, ή μήπως ένας ιός εργαστηριακός- στα πλαίσια ενός σχεδιαζόμενου βιολογικού πολέμου- που διέλαθεν του ελέγχου τους; Όλα τα σενάρια είναι βιώσιμα, προς το παρόν) και φέρνει σε αδιέξοδο τους κινέζους ηγέτες: το σταλινικό/μαοϊκό κράτος επέδειξε στην αντιμετώπιση του ιού τέτοια χρονοτριβή, που έπρεπε πάση θυσία να αποκατασταθεί η αξιοπιστία του στη συνείδηση των ορδών των πολιτών τους. Δεν είναι και εύκολο να ελέγξεις εκατόν πενήντα εκατομμύρια ανθρώπους: πόσο περισσότερο αν επέτρεπες στον ιό να απειλήσει το ενάμισι δισεκατομμύριο των πολιτών αυτής της αχανούς επικράτειας! Και με το Ιράν, όπου ο Κορωνοϊός ερημώνει τον τόπο και αφανίζει τον πληθυσμό, τι θα γίνει; Η επιτάχυνση της αυταρχικής αντιμετώπισης του κοινωνικού σώματος είναι η μόνη επιλογή που έχει κάθε αυταρχικό καθεστώς, και μάλιστα με τις ευλογίες του κοινωνικού σώματος.
Η Ευρώπη δεν έχει συντονισμένα συστήματα υγείας, γι’ αυτό και παρατηρήθηκε αυτή η ανεξέλεγκτη έξαρση των κρουσμάτων και θανάτων στην Ιταλία, γι’ αυτό και η Ισπανία και η Γαλλία τρέμουν την αυριανή μέρα. Ο Πούτιν και ο Ερντογάν περιμένουν στη γωνία να δρέψουν τα οφέλη από μιαν Ευρώπη κατατμημένη και ανίσχυρη, συνάπτοντας έναν νέο “σιδηρό άξονα εξουσίας”. Ως άλλη Κασσάνδρα, η καγκελάριος Άγκελα Μέρκελ κάνει τη δυσοίωνη πρόβλεψη δημοσίως σχετικά με μια πλειοψηφία γερμανικού πληθυσμού που αναπότρεπτα θα προσβληθεί από τον ιό. Και, για να έλθουμε στη γηραιά Αλβιόνα: δεν είναι τυχαία η ευγονική/χιτλερική στάση που με προκλητικό τρόπο τήρησε η βρετανική κυβέρνηση, με όποιες συνέπειες αυτή μπορεί να έχει, και βεβαίως αυτή η επιλογή δεν είναι άσχετη προς το Brexit. Είναι προφανές ότι το ζήτημα της επιδημίας καθορίζει αυτομάτως και τον παγκόσμιο πολιτικό χάρτη, αναδεικνύοντας σε υπερδύναμη το κράτος που θ’ αποδειχθεί καλύτερα εξοπλισμένο κατά ενός -όχι και τόσο εικονικού- βιολογικού πολέμου.
Πύργος στην άμμοι οι “αυστηρές” κοινωνικές δομές της Δύσης
Η Ευρώπη τρέμει την εισβολή των μεταναστών, αυτό είναι το εμφανέστερο σύμπτωμα της ξενηλασίας και της φοβικής της στάσης έναντι του υπόλοιπου πλανήτη. Ο εγκληματικός εγκλεισμός των προσφύγων στα ελληνικά νησιά συνεχίζεται, χωρίς την παραμικρή μέριμνα εκ μέρους του κράτους, και παράλληλα το κράτος θριαμβολογεί. Η εγχώρια δεξιά ήδη έχει “κερδίσει πόντους” στη σκακιέρα των πολιτικών εντυπώσεων, συσπειρώνοντας τους ισχυρούς της Ε.Ε. στην αντιμετώπιση της τουρκικής πρόκλησης και στη συντονισμένη απόκρουση του μεταναστευτικού κύματος και εφαρμόζοντας δραστικά μέτρα απομόνωσης των κρουσμάτων του Κορωνοϊού. Στην εποχή του Τραμπ οι ευαισθησίες “κοινωνικού χαρακτήρα” αρχίζουν ήδη να φαντάζουν ξεπερασμένες, παλιακές, αναχρονιστικές. Η υπόθεση των Κούρδων θυσιάστηκε στον βωμό της νέας πολιτικής και στον κοινωνικό τομέα τα σενάρια είναι εφιαλτικά, με 60 εκατομμύρια πολίτες παντελώς ανασφάλιστους και έρμαια των ιδιωτικών ασφαλιστικών εταιρειών που, προφανώς, τώρα θα κάνουν χρυσές δουλειές. Η ανασφάλεια κορυφώνεται στις Η.Π.Α. και το κοινωνικό σώμα επικροτεί κάθε μορφή κρατικού παρεμβατισμού.
Μια πιο οξυμμένη φαντασία θα μπορούσε να διαγνώσει τη σφυγμομέτρηση/αναμέτρηση δυνάμεων σ’ αυτήν την περίσταση: το κράτος διατηρεί την αίγλη του, δέχεται τα βέλη των αιτιάσεων και δρέπει τις δάφνες των μικρής κλίμακας τακτικών ελιγμού και μικροεπιτυχιών του στο φλέγον “μέτωπο”, την ίδια στιγμή που ο αποπροσανατολισμένος, φοβισμένος πολίτης χάνει τη συνολική εικόνα της παταγώδους αποτυχίας του κράτους στον στίβο της κοινωνικής πολιτικής. Δεν πιστεύετε ότι αυτής της εικόνας προηγείται ένας καλά δομημένος πολιτικός σχεδιασμός; Ή μήπως και αυτό το εύλογο συμπέρασμα εμπίπτει στα “σενάρια συνωμοσιολογίας”; Ο αγριεμένος και μισάνθρωπος διανοητής από τη Σλοβενία Slavoj Žižek μιλά για την καταιγίδα που περιμένει την Ευρώπη, ενώ διακρίνει την “κατάλληλη στιγμή” για την άνοδο ενός νέου τύπου κοινοτικής διαχείρισης: θα τον ακούσουν, άραγε, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις;
Ο ανεπίτρεπτα ελεγκτικός χαρακτήρας των μέσων ενημέρωσης
Το ζήτημα είναι ο σκεπτόμενος άνθρωπος να σχηματοποιήσει, όσο γίνεται πιο έγκαιρα, την πολιτική σύλληψη που υπέρκειται των περιστάσεων. Εννοώ τη σύλληψη των οικονομικά ισχυρών. Αρκεί να επικεντρώσει στις ειθισμένες μεθόδους που οι ισχυροί ακολουθούν για να επιτελέσουν τον περιπόθητο κοινωνικό έλεγχο. Οι δημοσιογράφοι πλέον καλύπτουν αποκλειστικά τα θέματα του Κορωνοϊού, προσδίδοντάς τους τη βαρύτητα ειδήσεων ενός πολέμου. Μάλιστα, επιστρατεύουν μεταφορές αντλημένες από “μέτωπα” πολέμου, επινοούν “εχθρούς” βιολογικής ιδιοσυστασίας, προσδίδουν τεχνηέντως μεταφυσικές διαστάσεις στον αγώνα των κυβερνήσεων κατά του ιού. Σκοπίμως γίνεται αυτή η επικέντρωση στα κρούσματα της καθημερινής στατιστικής, η καταμέτρηση των νεκρών και η έμφαση στην επικινδυνότητα κάθε συναναστροφής, σαν να έχει κηρυχθεί κατάσταση πολιορκίας και σαν να έχει ισχύσει στρατιωτικός νόμος με απαγόρευση κυκλοφορίας και όλα τα συναφή. Στο εφιαλτικό ηλεκτρονικό τοπίο των Μ.Μ.Ε. και των Μέσων Κοινωνικής δικτύωσης έρχεται να προστεθεί το δυσοίωνο οικονομικό μέλλον του καπιταλισμού, με κατακρήμνιση της διεθνούς τιμής του πετρελαίου και με κλείσιμο των διεθνών αγορών.
Στο μεταξύ, οι εκπρόσωποι της θείας Χάριτος επί Γης προσεύχονται αδιαλείπτως και τελούν τα μυστήριά τους κεκλεισμένων των θυρών, κατά τρόπον ώστε να ενθαρρύνουν τους πιστούς στον “προσωπικό” αγώνα στον οποίο καλούνται να αποδυθούν. Βεβαίως, όλο αυτό συντελείται ερήμην των πραγματικών σκηνών πολέμου που βιώνει ο πλανήτης. Θαρρείς και δεν υπάρχουν ανοικτά πολεμικά μέτωπα, πρόσφυγες που μετακινούνται και ζουν στην ύπαιθρο, κοινωνικές συγκρούσεις, θάνατοι από ΟΛΑ τα άλλα αίτια που ξέρουμε (πόλεμος, πείνα, δίψα, υπανάπτυξη, ραδιενέργεια, τρύπα του όζοντος και οικολογικός εφιάλτης που επικρέμαται, διακίνηση και εμπορία ανθρώπινων ζωών, απουσία υγιειονομικής περίθαλψης στην Αφρική και τη Λατινική Αμερική, AIDS, κοινωνικά προβλήματα, αυταρχισμός των κυβερνήσεων, εργατικές διεκδικήσεις που μένουν ανικανοποίητες, πολιτιστική στασιμότητα…). Τι άλλο πρέπει να συμβεί για να συνειδητοποιήσουμε ότι πρόκειται για μιαν εξόχως υπαρκτή κρίση των πολιτειακών θεσμών και για μιαν επείγουσα ανάγκη ανατοποθέτησης, σε διεθνές επίπεδο, των τρόπων διαχείρισης της κοινωνικής ανισότητας;
Προτροπή στην ιδιωτεία: ο μεγαλύτερος εχθρός της Δημοκρατίας
Μήπως μια χαρά βολεύει τους ισχυρούς το να είναι η προσοχή μας στραμμένη στον μικρόκοσμό μας και στην όσο το δυνατόν καλύτερη επιβίωσή του; Το νοικοκυριό της πυρηνικής ή πολυμελούς οικογένειας, το κλειστό δωμάτιο του εργένη, ο θάλαμος απομόνωσης του υπερήλικα που φοβάται περισσότερο απ’ όλους, το μικροκύτταρο κοινωνικότητας ή υποτιθέμενης κοινωνικότητας που καθένας συνάπτει με τον εγγύτερο προς αυτόν, τον οικείο: αυτομάτως δεν επέρχεται μια αλλοτριωτική διεργασία, στο πλαίσιο της οποίας κάθε επαφή ανθρώπινη καθίσταται επίφοβη και απειλητική; Καλύτερο τρόπο διάσπασης της κοινωνικής συνοχής μπορεί κανείς να φανταστεί; Ο σχεδιασμός του διαίρει και βασίλευε παραμένει κλασική τακτική των ισχυρών του πλανήτη αυτού.
Οι μεγάλοι δημοσιογραφικοί οργανισμοί πρώτοι-πρώτοι υπηρετούν τούτη τη σύλληψη- γιατί μόνον οι ειδήσεις που άπτονται του ζητήματος της επιδημίας “πουλάνε”- η οποία τελικά φαντάζει μεγαλοφυής. Ζούμε πολύ πολύ επικίνδυνους καιρούς: έξαρση αυταρχισμού (ό,τι πει ή ό,τι αποφασίσει ο “δημόσιος αρμόδιος” για την υγεία μου θα το ακολουθήσω πειθήνια, χωρίς ένσταση), δυνάμεις κρατικές και εντολές άνωθεν ρυθμίζουν και την παραμικρή κίνηση που θα κάνω έξω από το κατώφλι του σπιτιού μου (άν έχω σπίτι, βεβαίως), ενώ η παντοδυναμία των media μού καθορίζει τη διάθεση, από νωρίς το πρωί μέχρι τη στιγμή που θα αφεθώ στις αγκάλες του παρηγορητικού Μορφέως.
Ήγγικεν η ώρα όπου η έννοια της Κοινωνικής Πρόνοιας θα είναι ταυτόσημη με την έννοια του κοινωνικού ελέγχου.
