19/03/2024

“Το Μάτι”, Vladimir Nabokov – ένα μικρό Μεγάλο μυθιστόρημα


"Το Μάτι": η επανέκδοση του βιβλίου του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ, σε μετάφραση Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη από τις εκδόσεις Μεταίχμιο είναι μια καλή ευκαιρία για μια μικρή διακοπή: να σταματήσουμε να είμαστε θεατές της ζωής, έστω για όσο διαρκεί η ανάγνωση.

Σε μια εποχή που όλο και περισσότεροι συνηθίζουμε να βλέπουμε τον κόσμο μέσα από την κάμερα του κινητού μας – στην καλύτερη περίπτωση, γιατί υπάρχει και χειρότερο νομίζω – η επανέκδοση του «μικρού» μυθιστορήματος, όπως και ο ίδιος ο συγγραφέας του –Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ – αποκαλούσε «Το Μάτι», είναι μια καλή ευκαιρία να σκεφτούμε.
Μια καλή στιγμή για να σταματήσουμε, έστω για λίγο να είμαστε θεατές, να μετατραπούμε σε αναγνώστες και μετά να συνεχίσουμε τη ζωή μας.

«Το Μάτι» γράφτηκε το 1930 από τον Ναμπόκοφ (1899-1977) στο Βερολίνο και δημοσιεύτηκε σε τρεις συνέχειες στο περιοδικό Playboy τους πρώτους μήνες του 1965.

Όπως αναφέρει ο ίδιος ο συγγραφέας στον πρόλογό του: η ιστορία εξελίσσεται στα 1924-25. Ο Εμφύλιος Πόλεμος στη Ρωσία έχει τελειώσει κάπου τέσσερα χρόνια πριν. Ο Λένιν έχει μόλις πεθάνει αλλά η τυραννία του συνεχίζει να ανθίζει.

Ο Σμίροφ, ο ήρωας του μικρού σε έκταση αλλά πάντα «Μυθιστορήματος» όπως είπαμε και παραπάνω, είναι ένας τύπος που βλέπει τη ζωή του να περνάει και παρά τις κακουχίες που υφίσταται παραμένει απλός θεατής.
Το βιβλίο είναι γραμμένο σε πρώτο πρόσωπο, ο Σμίροφ μας περιγράφει τη ζωή του. Ο Σμίροφ μας περιγράφει πώς οδηγείται στην αυτοκτονία μετά από μια οικτρή ταπείνωση που υπέστη (τον ξυλοφόρτωσε άγρια ο σύζυγος της ερωμένης του μπροστά στα μάτια των δύο παιδιών που είχε αναλάβει να προσέχει).
Αυτή η αυτοκτονία δεν σταματάει τη δράση – πώς θα μπορούσε άλλωστε αφού διαδραματίζεται στις πρώτες σελίδες – αντιθέτως μας βάζει στον κόσμο του ιδιότυπου ρώσου εμιγκρέ που έχει χάσει την επαφή με την πραγματικότητα  και ζει σαν μέσα από παραμορφωτικούς καθρέφτες τη ζωή που οι γύρω του και οι καταστάσεις του επιβάλλουν.

Ο Ναμπόκοφ είναι ξεκάθαρος στην εισαγωγή του:

nabokov-viewtag

τα βιβλία μου δεν είναι μονάχα απαλλαγμένα από κάθε κοινωνική σημασία αλλά είναι και μυθομονωμένα: οι φροϋδιστές πεταρίζουν γύρω τους φλογερά, τα σιμώνουν με ερεθισμένους ωαγωγούς, σταματούν, ρουθουνίζουν, οπισθοχωρούν. Ένας σοβαρός ψυχολόγος, απεναντίας, θα μπορούσε να δικρίνει μέσα από τα βρόχινα στραφταλιστά κρυσταλλογράμματά μου έναν κόσμο ψυχικής διάλυσης όπου ο έρμος ο Σμίροφ δεν υπάρχει παρά μονάχα ενόσω αντικατοπτρίζεται σε άλλους νόες, που με τη σειρά τους τοποθετούνται στην ίδια αλλόκοτη, κατοπρική δυσχερή θέση μ’ εκείνον.

«Το Μάτι» είναι μια ιστορία μυστηρίου, ένα ψυχολογικό θρίλερ – θα τολμούσα να βάλω αυτή την ετικέτα – με έναν ήρωα που επιλέγει να παρατηρεί και να δρα μέσα από την εικόνα των άλλων για τον εαυτό του.  Είναι ένας ανεύθυνος ο ήρωας. Με ό,τι συνεπάγεται αυτό για τον ίδιο και τους τριγύρω του. Στα δικά μου μάτια είναι μια αλληγορία.

Ομολογώ ότι παρά την ρητή θέση του συγγραφέα, δεν μπορούσα να μην κάνω αναγωγές – προφανώς άστοχες αλλά τις έκανα – με την εποχή μας όσο διάβαζα το βιβλίο, αλλά σίγουρα αυτόν τον «κόσμο ψυχικής διάλυσης» τον διέκρινα χωρίς επίσης να είμαι ψυχολόγος.

Και εδώ είναι που φαίνεται η μεγάλη αξία αυτού του έργου. Σύντομα αλλά με πολύ μεγάλη πυκνότητα στα νοήματα  ο συγγραφέας μας φέρνει αντιμέτωπους με αυτό που λέμε αλλοτρίωση από τον ίδιο μας τον εαυτό.

Και χωρίς τις δοκιμιακές ατάκες που μπορεί αντανακλαστικά να σου έρχονται στο μυαλό, γιατί μην ξεχνάς, μιλάμε για ένα μυθιστόρημα, με ήρωες που πάσχουν κι όχι για ένα διδακτικού περιεχομένου κείμενο!

Η μετάφραση του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη έχει συμβάλλει στην δημιουργία της ατμόσφαιρας της εποχής που περιγράφει ο συγγραφέας με προσεγμένη επιλογή των λέξεων. Έτσι έχουμε στα χέρια μας μια συναρπαστική αφήγηση με πολύ χώρο για σκέψη.
Το γεγονός δε ότι το έργο είναι περίπου 120 σελίδες, η δεύτερη και η τρίτη ανάγνωση – χωρίς να είναι απαραίτητες – αφήνουν περιθώρια ακόμη μεγαλύτερης απόλαυσης!

Στο τέλος του βιβλίου ο μεταφραστής στο εξαιρετικό επίμετρο μας βάζει ακόμη περισσότερο στη λογική του Ναμπόκοφ.
Το βιβλίο κλείνει με ένα αναλυτικό εργοβιογραφικό χρονολόγιο  του σημαντικού αυτού συγγραφέα (που δεν έχει γράψει μόνο τη Λολίτα).

Το βιβλίο κυκλοφόρησε στις αρχές Οκτωβρίου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Γιάννης Καφάτος


mm
About Γιάννης Καφάτος 2231 Articles
Γιάννης Καφάτος, Μπαμπάς, δημοσιογράφος, ραδιοφωνικός παραγωγός, tattoer, T-shirt maker, dj, και ποιος ξέρει τι άλλο (ακόμη). Σπούδασε πολιτικές επιστήμες πήρε όμως πτυχίο από το ΡΟΔΟΝ και άλλα συναυλιακά "ιδρύματα". Ταξιδεύει λιγότερο από όσο θα ήθελε.

Be the first to comment

Leave a Reply

Your email address will not be published.


*