29/03/2024

«Ο Ευτυχισμένος Λάζαρος», η νέα ταινία της Ιταλίδας Alice Rohrwacher

«Ο Ευτυχισμένος Λάζαρος»


Δεν ξέρω αν ο «Ευτυχισμένος Λάζαρος» («Lazzaro Felice»), η νέα ταινία της Ιταλίδας σκηνοθέτιδας Alice Rohrwacher, μπορεί να θεωρηθεί σπουδαία ή αριστούργημα, αυτό που ξέρω είναι, ότι σε χτυπάει κατευθείαν στο συναίσθημα, στην καρδιά. Αυτό το ιδιότυπο μείγμα παραμυθιού και μαγικού ρεαλισμού, που σε μεταφέρει από την ατμόσφαιρα των βιβλίων των Αδελφών Γκριμ, στο κλίμα των ταινιών του Φελίνι με το κοινωνικοπολιτικό σχόλιο να είναι έντονο και διαρκές, μάλλον θα μπερδέψει τους περισσότερους, και κυρίως εκείνους που δεν μπορούν ή δεν έχουν την διάθεση να αφεθούν στην κινηματογραφική μαγεία που προσφέρει αυτή η ταινία.

Το Lazzaro Felice, ξεκινάει σαν αγροτικό δράμα, στο ύφος των ταινιών των Αδελφών Ταβιάνι, συνεχίζεται με αρκετές φαντεζί δόσεις ενός Φελινικού attitude, για να πάρει μετά την μέση, μια Παζολινική χροιά με σκηνές από μια αγνώριστη Ρώμη ή Μιλάνο (μια Ιταλική μεγαλούπολη τέλος πάντων), με το βλέμμα του πρωταγωνιστή (αληθινή αποκάλυψη όπως άλλωστε ο Marcello Fonteπρωταγωνιστής του θαυμάσιου Dogman), Adriano Tardiolo  να κυριαρχεί σε κάθε πλάνο, να μονοπωλεί την προσοχή του θεατή.

«Ο Ευτυχισμένος Λάζαρος»

Η ταινία ξεκινάει με πλάνα από τη ζωή μιας κοινότητας αγροτών. Η εποχή δείχνει ακαθόριστη – θα περάσει σχεδόν το πρώτο μισό του έργου για να αντιληφθούμε ότι βρισκόμαστε μεταξύ των δεκαετιών 1980 και 1990, ενώ και η περιοχή ξερή και άνυδρη μοιάζει σαν ένα τοπίο σεληνιακό. Γρήγορα αντιλαμβανόμαστε ότι οι πάμπτωχοι και μονίμως πεινασμένοι κολίγοι βρίσκονται σε ένα καθεστώς σκλαβιάς (κυριολεκτικά), που έχει επιβάλλει η Μαρκησία Αλφονσίνα ντε Λούνα, στην οποία, ανήκει η όλη έκταση. Η Μαρκησία είναι γνωστή ως η “βασίλισσα του καπνού” και οι αγρότες είναι υποχρεωμένοι να παραδώσουν συγκεκριμένα δέματα καπνού κάθε μήνα, για τα οποία παίρνουν ως αντάλλαγμα τρόφιμα, λάδι, βενζίνη για τα τρακτέρ, λάμπες και άλλα είδη πρώτης ανάγκης. Ποτέ δεν παραδίδουν την ποσότητα που απαιτείται από το άγραφο συμβόλαιο (δεν πιάνουν το πλάνο θα μπορούσε να πει κανείς), κι έτσι δεν υπάρχει ποτέ χρηματική αποζημίωση, ενώ είναι μόνιμα χρεωμένοι σε μια σύγχρονη ανταλλακτική οικονομία. Το ιδιότυπο φεουδαρχικό καθεστώς που έχει επιβληθεί στους αγρότες της, κρατάει χρόνια αλλά οι τιμές των καπνών έχουν πάρει τελευταία την κατιούσα, κι ο δικηγόρος και επιστάτης της Μαρκησίας την προειδοποιεί ότι οι εξελίξεις μπορεί να μην είναι ευχάριστες.

«Ο Ευτυχισμένος Λάζαρος»

Ο Λάζαρος είναι ένας νεαρός έφηβος (ή ίσως και 20άχρονος), με ένα μόνιμο βλέμμα απορίας κι ένα χαμόγελο στα χείλη. Είναι “το παιδί για όλες τις δουλειές”. Έχει γεννηθεί (ή έχει “βρεθεί” σε αυτή τη κοινότητα από νεογέννητο), δεν έχει γνωρίσει κανέναν άλλο κόσμο και εξυπηρετεί τους πάντες, φυλάγοντας τις κότες από τις επιδρομές των λύκων, κουβαλώντας στα χέρια την γιαγιά του σπιτιού, βοηθώντας σε όλες τις δουλειές. Όπως λέει η Μαρκησία στον δικηγόρο της: “ξέρω ότι τους εκμεταλλεύομαι, είναι η μοίρα του ανθρώπου αυτή, όλοι εκμεταλλεύονται όποιον μπορούν, όπως κι αυτοί οι ίδιοι, ξεπατώνουν στη δουλειά τον Λάζαρο, τον μόνο πραγματικά καλό ανάμεσά τους”.

Γιατί ναι, ο Λάζαρος είναι ένας άγιος, ένας άνθρωπος που δεν καταλαβαίνεις αν είναι “χαζούλης”, απλά “ονειροπαρμένος” – πρέπει να δεχτείς ως θεατής, την απαραίτητη συνθήκη ότι “δεν είναι του κόσμου τούτου”. Μια ημέρα, ο γιος της Μαρκησίας, ο Τανκρέντι, με το οξυζενέ μαλλί, που βαριέται και τη ζωή του, περπατάει από την έπαυλη στην μικρή κοινότητα, βρίσκει τον Λάζαρο, ο οποίος καλοκάγαθος γαρ, τον οδηγεί στην κρυψώνα του, μακριά απ’ όλους. Ο Τανκρέντι μέσα στην τρέλα του, δηλώνει ότι θα “το παίξει” εξαφανισμένος, μπας και συγκινηθεί κανείς, κι έτσι χάνεται για ημέρες, ενώ ο Λάζαρος του φέρνει τρόφιμα (δλδ ψωμοτύρι) που κλέβει από τα οικογενειακά τραπέζια. Οι δύο τόσο αταίριαστοι νέοι δείχνουν να απολαμβάνουν ο ένας την παρέα του άλλου, ο Λάζαρος ακούει με πολύ ενδιαφέρον τις κουλαμάρες και τις παραξενιές του Τανκρέντι, αυτή η φιλία είναι ότι καλύτερο είχε ποτέ στη ζωή του, κι εκείνος ασχολείται λίγο παραπάνω με τον περίεργο νεαρό.

Ώσπου η κόρη του δικηγόρου, που φιλοξενείται στην έπαυλη της Μαρκησίας (και η οποία προορίζεται για μελλοντική σύντροφος του κληρονόμου), καλεί την αστυνομία να δηλώσει την εξαφάνιση του Τανκρέντι. Ο Τανκρέντι θα βρεθεί, αλλά ο Λάζαρος είναι εξαφανισμένος. Η αστυνομία φτάνει με ελικόπτερα και ισχυρή δύναμη και βρίσκεται μπροστά στην κοινότητα των σύγχρονων σκλάβων που απορημένοι διαπιστώνουν ότι από τη μια μέρα στην άλλη, θα πρέπει να φύγουν από εκεί, να αποκτήσουν ταυτότητες και αριθμούς ασφάλισης και να ζήσουν ως “ελεύθεροι” πένητες.

Η δράση μεταφέρεται είκοσι χρόνια αργότερα, όταν ο Λάζαρος εμφανίζεται στην μεγάλη πόλη, βρίσκοντας την Αντόνια (έξοχη όπως πάντα στον ρόλο, η αδελφή της σκηνοθέτιδας Alba Rohrwacher) – την μόνη, που τότε ως παιδί έδειχνε ένα ανθρώπινο ενδιαφέρον για εκείνον -, να ζει με την οικογένειά της (στον ρόλο του συζύγου, ο πάντα καλός Sergi Lopez), σε συνθήκες ένδειας και παρανομίας με μικροκλοπές και κομπίνες. Όλοι έχουν γεράσει, όμως ο Λάζαρος είναι ίδιος και απαράλλαχτος, με το ίδιο χαμόγελο και την ίδια έκφραση απορίας και καλοσύνης στο πρόσωπο. Σκλάβοι στο κτήμα, λούμπεν προλεταριάτο στην πόλη, μέσα στην Ιταλία που μαστίζεται από την οικονομική κρίση, η ζωή παραμένει το ίδιο σκληρή κι απάνθρωπη, αρκεί το χαμόγελο του Λάζαρου για να δώσει φως στη μέρα, όταν δε συναντιέται εντελώς τυχαία και με τον μεσήλικα και απένταρο Τανκρέντι, τότε η ιστορία παίρνει άλλη μορφή.

Αινιγματικό μέχρι το τέλος – το φινάλε είναι υπέροχο -, και γεμάτο συναίσθημα, πολύ χιούμορ και σκηνοθετική λιτότητα, το έργο της Rohrwacher, μπορεί να απέσπασε υποψηφιότητες και βραβεία (στις Κάννες κι αλλού) για το ομολογουμένως πρωτότυπο και εμπνευσμένο σενάριο, αλλά δεν μπορείς να μη σταθείς στην έξοχη σκηνοθεσία αλλά και στις μοναδικές ερμηνείες, κυρίως του πρωτοεμφανιζόμενου Tardiolo στον ομώνυμο ρόλο. Ναι μεν, η ταινία είναι αρκετά φορτωμένη από συμβολισμούς, όμως η ανθρωπιά που αναβλύζει από τα πλάνα της, και που παρά την σκληρότητα της ζωής, της εκμετάλλευσης που συνεχίζεται στο διηνεκές, δίνει μια νότα αισιοδοξίας και δείχνει ικανή να κερδίσει και τον πιο καχύποπτο θεατή. Αλλά, είπαμε…Είναι το βλέμμα του μαγικού Λάζαρου, κάτι μεταξύ σύγχρονου Μπάστερ Κίτον και Τζουλιέτας Μασίνα, που σ’ ακολουθεί παντού, και το οποίο δεν μπορείς, με τίποτα να ξεχάσεις.

Άγης Αθανασιάδης


mm
About Αγης Αθανασιάδης 107 Articles
Ο Άγης Αθανασιάδης, είναι συνιδιοκτήτης του βιβλιοπωλείου/καφέ Booktalks στο Π.Φάληρο. Βιβλιομανής σε σημείο ψυχασθένειας, διατηρεί το βιβλιοφιλικό blog Librofilo (www.librofilo.blogspot.gr) και δεν μπορεί να φανταστεί τη ζωή του χωρίς την ανάγνωση λογοτεχνίας που (μαζί με τον κινηματογράφο), αποτελεί το μεγαλύτερό του πάθος.

Be the first to comment

Leave a Reply

Your email address will not be published.


*