29/03/2024

Ο κόσμος αρχίζει να “μικραίνει” – Διδακτικές Ιστοριές #14

Ο κόσμος αρχίζει να "μικραίνει" - Διδακτικές Ιστοριές #14

Σήμερα είχα σκοπό να ταξιδέψω στα Βαλκάνια, αλλά επειδή απ’  όλα τα προηγούμενα ταξίδια έλειπε μία στάση στην άπω ανατολή, δεν θα το κάνω. Με το σημερινό θα αποπληρωθεί και αυτό το χρέος με σκοπό να δημιουργηθούν καινούργια για το μέλλον.

Πιο συγκεκριμένα, βρισκόμαστε στο έτος 1840 στην Καντόνα της νότιας Κίνας και παρακολουθούμε την ολοκληρωτική  καταστροφή των απαρχαιωμένων Κινέζικων δυνάμεων από μία ναυτική μοίρα του Βασιλικού Βρετανικού ναυτικού… –Βλέπετε και πάλι ο ένας εκ των δυο πρωταγωνιστών της ιστορίας είναι "δυτικός", ευθύνονται για πολλά καλά και πολλά κακά ταυτόχρονα-. Είναι ο λεγόμενος πρώτος πόλεμος του οπίου. Αφορμή αυτής της διένεξης ήταν η απαγόρευση της Κινέζικής κυβέρνησης πριν από ένα χρόνο, του εμπορίου οπίου με σκοπό να κατασταλεί το βρετανικό λαθρεμπόριο και να αντιμετωπιστεί η εξάρτηση χιλιάδων ανθρώπων από την ουσία αυτή.

Η συνεχόμενη ζήτηση του οπίου σε συνδυασμό με τις απαγορεύσεις από πλευράς Κινεζικής κυβέρνησης, εκτόξευσαν τις τιμές στα ύψη. Τα αποθέματα ασημιού της Κίνας εξαντλούνταν καθώς δίνονταν ως αντάλλαγμα για την αγορά οπίου και τα κρατικά ταμεία της χώρας αντιμετώπιζαν σοβαρά προβλήματα ρευστότητας. Η κυβέρνηση για να λύσει το πρόβλημα διορίζει ειδικούς κομισάριους με σκοπό αυτοί να καταστρέφουν τις λαθραίες ποσότητες που εισέρχονταν στην πόλη της Καντόνας, από Βρετανούς εμπόρους όπου ήταν εγκατεστημένοι εκεί. Η κατάσταση θα ξεφύγει και οι βιαιοπραγίες θα επεκταθούν και σε βάρος των Βρετανών εμπόρων. Η Βρετανική κυβέρνηση δεν χάνει την ευκαιρία…

Οι Κινέζοι απορρίπτουν όλα τα αιτήματα που η Βρετανική κυβέρνηση έθεσε ως τελεσίγραφα, όπως την άρση της απαγόρευσης διακίνησης εμπορευμάτων, το άνοιγμα περισσοτέρων λιμανιών για τους ξένους εμπόρους, την σύναψη απευθείας διμερών οικονομικών συμφωνιών και ένα τελευταίο που ίσως οι Βρετανοί γνώριζαν εξ αρχής ότι δεν θα γίνει αποδεκτό, την παραχώρηση ενός μικρού νησιού στα ανοιχτά της Καντόνα ως ζώνη αποκλειστικής και ελεύθερης εμπορικής δραστηριότητας. Μετά την Κινεζική άρνηση μία λύση υπήρχε πλέον…τα όπλα.

Όπως είπαμε και παραπάνω, οι λίγες Βρετανικές δυνάμεις κατατροπώνουν τις Κινέζικες και μετά από μία άνευ ουσίας δεκαοκτάμηνη αντίσταση, οι Κινέζοι αντιλαμβανόμενοι ότι οι Βρετανοί το μόνο που θέλουν είναι εμπορική διείσδυση στη χώρα τους και όχι ολοκληρωτική κατάκτηση, αποδέχονται τα αιτήματα. Το 1842 υπογράφεται η συνθήκη του Νανκίν και μαζί της και το πολυπόθητο άνοιγμα της αχανούς Κινεζικής αγοράς στον δυτικό κόσμο. Αυτό που οι Κινέζοι αυτοκράτορες αλλά και η κοινωνία απέφευγαν με πάθος, πλέον έμοιαζε αναπόφευκτο.

Κάτι που αξίζει όσο τίποτα να αναφερθεί είναι ότι μετά τη συνθήκη του Νανκίν ακολούθησαν και άλλες συμφωνίες της Κίνας με δυνάμεις όπως η Ρωσία και η Γαλλία.

Το άξιο αναφοράς όμως είναι ότι σε κάθε νέο προνόμιο που θα παραχωρούσε η Κινεζική κυβέρνηση σε άλλες  χώρες, αυτόματα θα έπρεπε να το παραχωρήσει και στην Βρετανία.

 Η Βρετανική επιμονή λοιπόν, διάνοιξε ένα δρόμο που για χρόνια φάνταζε αδιέξοδος για το δυτικό κεφάλαιο, και έπρεπε να "πληρωθεί" καλύτερα απ’ τον καθένα γι’ αυτό. 300.000.000 άνθρωποι, ήταν το ισχυρότερο κίνητρο, και από τη στιγμή που ο αντίπαλος ήταν τόσο "αδύναμος" ( όχι σε αριθμό  αλλά σε μέσα κυρίως ) οι συνθήκες ήταν κάτι παραπάνω από ευνοϊκές. Αυτό που έλειπε ήταν η αφορμή και όταν αυτή δεν δίνεται πρέπει να τη ‘’δημιουργήσεις’’.

Σκεφτείτε μόνο το πως θα αντέδρασε ο Βρετανικός τύπος στο άκουσμα της είδησης των βιαιοπραγιών εις βάρος ομοεθνών εμπόρων στην Καντόνα. Το να κάνεις τον κόσμο να συστρατευτεί με το σκοπό σου εξαρτάται από τη ρητορεία που θα χρησιμοποιήσεις. Όσο πιο παθιασμένη είναι, τόσο περισσότερη οργή  θα γεννήσει, από εκεί και μετά έχεις όλη την ‘’νομιμότητα’’ με το μέρος σου.

Να θυμάστε πάντα ότι η εκτροφή ‘’τεράτων’’ ήταν πάντα ιδιαίτερα προσοδοφόρα για τον πολιτισμό. Ήταν και είναι θεμελιώδης αρχή της ύπαρξής του.

Αυτό ήταν ένα παράδειγμα ‘’πολιτισμένης’’ επιβολής των επιθυμιών, μιας αποικιακής αυτοκρατορίας του 19ου  αιώνα και έρχεται σε αντιδιαστολή με την αντίστοιχη Ισπανική του 16ου  που είδαμε σε προηγούμενο άρθρο χωρίς βέβαια να συγκρίνουμε τις δυο εποχές, θα ήταν ανόητο. Η περιπλάνηση μας στα νερά της Κινεζικής θάλασσας εντάσσεται στο γενικότερο πλαίσιο της γνωριμίας μας με τα πολλά πρόσωπα του πολιτισμού, όπου έχω αναφέρει πρόσφατα, και που θα αναφέρω και στο μέλλον. Είναι βαθιά μου πεποίθηση, ότι δεν πρέπει να επικεντρωνόμαστε μόνο στα θετικά, γιατί έτσι δεν θα τον κατανοήσουμε ποτέ, ούτε τον πολιτισμό ούτε φυσικά τον ίδιο τον κόσμο που ζούμε.

Για να αλλάξεις κάτι, πρέπει πρώτα απ’ όλα να το κατανοήσεις βαθιά, να παίξεις με τους όρους του.

Το Βρετανικό παράδειγμα είναι πάντα άξιο αναφοράς, εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο αυτή η αυτοκρατορία ήξερε να παίρνει αυτό που θέλει κάπως πιο ‘’αθόρυβα’’ και ‘’πολιτισμένα’’ σε σχέση με άλλεςπιο διπλωματικά θα έλεγα καλύτερα. Η επίδειξη ισχύος, ήταν κάτι που οι Βρετανοί εφάρμοζαν μόνο σε ακραίες περιπτώσεις και αφού πρώτα είχαν εξασφαλίσει το κατάλληλο άλλοθι που θα τους επέτρεπε να το κάνουν.

Ο πρώτος πόλεμος του οπίου και ότι τον ακολούθησε, ήταν μόνο η αρχή της δυτικής εισχώρησης στην απέραντη Κινεζική αυτοκρατορία. Τα προνόμια αυτά δεν στάθηκαν ικανά για να ‘’χορτάσουν’’ όλες τις δυνάμεις και σε συνδυασμό με την μικρή απορρόφηση των δυτικών προϊόντων από τους Κινέζους αλλά και τις εσωτερικές Κινεζικές εξεγέρσεις, οδήγησαν το νέο Κινέζο αυτοκράτορα σε περιορισμό των επαφών με τη δύση και στην νέα απαγόρευση του λαθρεμπορίου οπίου που συνέχιζε να γίνεται.

Αποτέλεσμα…ο δεύτερος πόλεμος της ουσίας αυτής, με τη συμμετοχή αυτή τη φορά και της Γαλλίας. Από κει και μετά όλα ‘’θα πάρουν το δρόμο τους’’ με την συνθήκη του Πεκίνο το 1860 όπου θα ανοίξει ακόμα περισσότερο τις πύλες των Κινεζικών λιμανιών στο δυτικό εμπόριο. Η ίδια η Κίνα θα εισέλθει σε μία περίοδο εσωτερικών αλλαγών με πρώτη την σταδιακή υποχώρηση της αυτοκρατορικής εξουσίας. Η αντίσταση και η απομόνωση  του Κινεζικού ‘’γίγαντα΄΄ απέναντι στην παγκοσμιοποιημένη πλέον οικονομία θα λάμβανε τέλος.

 Άλλος ένας εμπορικο-οικονομικός στόχος της δύσης είχε κατακτηθεί. Τα περιθώρια του ιμπεριαλισμού αρχίζουν σιγά σιγά να στενεύουν για τις υπερδυνάμεις και ο ίδιος ο κόσμος σταδιακά θα αρχίσει να μην είναι ‘’αρκετός’’ αλλά είναι ακόμα νωρίς γι’ αυτό, υπάρχει ακόμα ορίζοντας πέρα από την ανατολή για διενέξεις και μοιρασιές, και φυσικά υπάρχει και ο ‘’παλαιός κόσμος’’ που είναι πάντα γοητευτικός.

 Χάρης Φιλιππάκης


mm
About Χάρης Φιλιππάκης 115 Articles
Ο Χάρης Φιλιππάκης συχνά αυτοαποκαλείται ιστορικός. Έχει αποφοιτήσει από κάποιο τμήμα ιστορίας και αρχαιολογίας. Συνήθως μιλάει για ιστορία και πιο συγκεκριμένα για το Βυζάντιο και την αρχαία Ρώμη. Προσπαθεί βέβαια να μην κάνει διακρίσεις.

Be the first to comment

Leave a Reply

Your email address will not be published.


*