28/03/2024

Ο πόλεμος ως θρυαλλίδα εξελίξεων

Γράφει ο ιστορικός, Χάρης Φιλιππάκης

θρυαλλίδες

Ένας πόλεμος στην όποια του μορφή, ήταν ανέκαθεν για την ιστορία μια θρυαλλίδα εξελίξεων εσωτερικά για μια χώρα ή και πλανητικά όσο ερχόμαστε πιο κοντά χρονικά στο σήμερα. Η κατάσταση που βιώνουμε σήμερα με τη πανδημία χαρακτηρίζεται από τις πολιτικές ηγεσίες της Ευρώπης ως πόλεμος εναντίον ενός αόρατου εχθρού. Δεν μπορεί να θεωρηθεί σε καμία περίπτωση υπερβολή με τις διαστάσεις που έχει πάρει, αλλά οφείλουμε να είμαστε προσεκτικοί ως προς τα απότοκα του πόλεμου, όταν μετατρέπεται σε ευκαιρία με σκοπό την «αλλαγή», η οποία μπορεί να σημαίνει και οπισθοδρόμηση στο βάθος.

Όσα ζει η Ευρώπη τα τελευταία χρόνια πρώτα με την οικονομική ύφεση η οποία έπληξε περισσότερο απ’ όλους τη χώρα μας, έπειτα με το προσφυγικό/μεταναστευτικό και τώρα με τη πανδημία, είναι χτυπήματα που απειλούν τη συνοχή και τη ίδια της την ύπαρξη ως ένωσης. Είναι ξεκάθαρο πια πως το ηγεμονικό οικονομικό μοντέλο ανάπτυξης του νεοφιλελευθερισμού ξεπέρασε τα όρια αντοχής του και τις δυνατότητες του, παράγοντας κοινωνικές συνθήκες μη βιώσιμες, δηλαδή ακραίες ανισότητες. Αυτό δεν σημαίνει πως χρεοκοπεί μαζί με τον οικονομικό και ο κοινωνικός φιλελευθερισμός.

Το προσφυγικό/μεταναστευτικό και η πανδημία του κορονοϊού είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να αποδομηθεί ο κόσμος που δημιουργήθηκε μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ. Ένας κόσμος με αρκετά αρνητικά ως προς την εκμετάλλευση της καθοδηγούμενης υπερκατανάλωσης σε όλα τα επίπεδα, αλλά και πολλά θετικά που έχουν να κάνουν κυρίως με την ανθρώπινη εξωστρέφεια και με την γνωριμία διαφορετικών λαών/πολιτισμών και αξιών που αγνοούσαμε.

Η αθρόα μετακίνηση των ανθρώπων για λόγους εκπαιδευτικούς, ψυχαγωγικούς ή και επαγγελματικούς, εκτός από υπερτουριστικοποίηση και εργατική εκμετάλλευση, επέφερε και γνωριμία μεταξύ των λαών, άμβλυνση αντιθέσεων μέσω της κατανόησης της σχετικότητας των αξιών. Κατανόηση της διαφορετικότητας και κατ’ επέκταση μείωση των προστριβών, –τουλάχιστον σε Ευρωπαϊκό επίπεδο-, που παράγει η αποκλειστική προσκόλληση στην εθνική ταυτότητα και ιδιομορφία, η οποία διαχρονικά αναπαράγει επιθετικό εθνοκεντρισμό.

Η πανδημία είναι ένα «θεόσταλτο» δώρο σε όσους πολεμούν την παγκοσμιοποίηση, βασιζόμενοι στο καταχρηστικό επιχείρημα της ραγδαίας μετάδοσης του ιού εξαιτίας των μαζικών μετακινήσεων. Πειστικό ε; Περιέχει αλήθεια ως προς τη μεταδοτικότητα άρα ακούγεται και πειστικό.    

Προς αποφυγή παρεξηγήσεων. Σε καμία περίπτωση δεν υποστηρίζω την εξάλειψη των χαρακτηριστικών που διαφοροποιούν τους λαούς ως προς την ταυτότητα τους. Υποστηρίζω την εξάλειψη των χειριστικών επιθετικών ιδεολογημάτων που οδηγούν σε συγκρούσεις. Είναι τα ίδια ιδεολογήματα που χρησιμοποιούν οι εθνολαϊκίστες παγκοσμίως για να συσπειρώσουν ακροατήρια ειδικά σε περιόδους μεγάλων κρίσεων. Μια πρώτη ήταν η οικονομική, μια δεύτερη η μεταναστευτική, τώρα η επιδημιολογική και φυσικά η νέα οικονομική που θα την ακολουθήσει. Ο φόβος που αναπαράγουν αυτές οι κρίσεις γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης για την προώθηση μιας πολιτικής ατζέντας που μας ζητά να επιστρέψουμε στην εσωστρέφεια και τον εθνικό προστατευτισμό, για να καταπολεμήσουμε το «τέρας» της παγκοσμιοποίησης που απειλεί με συρρίκνωση τις εθνικές ταυτότητες.  

Όσον αφορά τώρα την παγκόσμια ηγεμονική οικονομική προσέγγιση οφείλει και πρέπει να αλλάξει μέσα από την υπάρχουσα κρίση και αναφέρομαι στην υπερεκμετάλλευση των οικονομικών δυνατοτήτων προϊόντων όπως ο τουρισμός πχ και κατ’ επέκταση στην ανθρώπινη εκμετάλλευση που παράγουν με τους «είλωτες» του τουρισμού, αλλά και την απανθρωπιά των πλατφορμών βραχυχρόνιας εκμίσθωσης κατοικιών, που έχει οδηγήσει σε υποβάθμιση του δικαιώματος στη στέγη παγκοσμίως. Στην επικίνδυνη αποδόμηση των κρατικών θεσμών και δομών που συντελέστηκε μέσω των νεοφιλελεύθερων οικονομικών προταγμάτων που κυρίευσαν την Ευρώπη, με αποκορύφωμα την αντιμετώπιση της Ελλάδας τα χρόνια της κρίσης. Τώρα είναι η ευκαιρία.    

Αυτή τη πανδημία ας τη δούμε σαν μια ευκαιρία καταπολέμησης ενός καταχρηστικού οικονομικού μοντέλου, σαν μια ευκαιρία να εμπιστευτούμε ξανά το κράτος και τις δημόσιες δομές ως το τελευταίο μας καταφύγιο όταν η απληστία μεταφράζεται σε επιχειρηματικό δαιμόνιο. Ας μην επιτρέψουμε όμως σε εκείνους που «αδυνατούν» να κατανοήσουν τα όποια οφέλη της παγκοσμιοποίησης, να τη δουν ως ευκαιρία προώθησης ενός αφηγήματος που μας θέλει κλεισμένους εντός συνόρων νοητικά, με σκοπό τη διαφύλαξη της φυλετικής ταυτότητας, στο όνομα της οποία έχουν γίνει τρομακτικά εγκλήματα. Δεν θα μπω καν στη διαδικασία να τα αναφέρω, είναι γνωστά.

Κλειστά σπίτια, εσώκλειστες χώρες, εσωστρεφής ανθρωπότητα, σημαίνουν απόλυτος έλεγχος της ανθρώπινης σκέψης και δρομολόγηση της σε ελεγχόμενες και προκατασκευασμένες διαδρομές. Σημαίνει κλείσιμο σε ένα ελεγχόμενο μικρόκοσμο από τον οποίο έχει δραπετεύσει η ανθρωπότητα τις τελευταίες τρείς δεκαετίες.

Και κάτι τελευταίο… Είναι φυσιολογικό να οργιάσουν οι θεωρίες συνομωσίας για προκατασκευασμένο ιό κλπ. Οι θεωρίες συνομωσίας είναι πάντα ελκυστικές αλλά αναπόδεικτες και ενδο-συγκρουσιακές από άποψη νοήματος. Καλό είναι να μην πιστεύουμε σε αυτές, αλλά στην ικανότητα κάποιων ανθρώπων να εκμεταλλεύονται τυχαίες συγκυρίες και τραγωδίες ώστε διαμορφώνουν τον κόσμο σύμφωνα με τα συμφέροντα τους.        

Χάρης Φιλιππάκης


mm
About Χάρης Φιλιππάκης 115 Articles
Ο Χάρης Φιλιππάκης συχνά αυτοαποκαλείται ιστορικός. Έχει αποφοιτήσει από κάποιο τμήμα ιστορίας και αρχαιολογίας. Συνήθως μιλάει για ιστορία και πιο συγκεκριμένα για το Βυζάντιο και την αρχαία Ρώμη. Προσπαθεί βέβαια να μην κάνει διακρίσεις.

Be the first to comment

Leave a Reply

Your email address will not be published.


*