19/03/2024

Νικόλας Ζηργάνος: Η πραγματικότητα ξεπερνά τη μυθοπλασία – Συνέντευξη με αφορμή το βιβλίο Επιχείρηση Νόστος» – Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά

Συνέντευξη στον Γιάννη Καφάτο

Νικόλας Ζηργάνος

Πάντα υπάρχει ένα αόρατο νήμα που συνδέει τη δημοσιογραφία με τη συγγραφή. Γίνεται όμως κάποιος με το πρώτο του βιβλίο συγγραφέας; Η απάντηση για το βιβλίο του Νικόλα Ζηργάνου είναι σίγουρα καταφατική. Το βιβλίο «Επιχείρηση Νόστος» – Ένα χρυσό στεφάνι και μια Κόρη για τον Αλέξη Καρρά (Εκδόσεις Τόπος) είναι πολύ περισσότερα από ένα πρώτο βιβλίο.

Αν χρειάζεται μια «ετικέτα» για το μυθιστόρημα αυτό τότε λέξεις όπως μυθοπλασία, δημοσιογραφικό χρονικό, γραπτό ντοκιμαντερ, αστυνομικό, ταιριάζουν για να περιγράψουν μια ιστορία καλογραμμένη, με ρυθμό, δυνατούς χαρακτήρες και ανατροπές.

Ρωτάω παρακάτω, στην κουβέντα που κάναμε, τον Νικόλα Ζηργάνο κάτι για τους χαρακτήρες του βιβλίου και τους χαρακτηρίζω «αναγνωρίσιμους» και μου απατάει ότι δεν είναι. Θα επιμείνω όμως ότι μέσα από τις γραμμές του βιβλίου, εγώ τουλάχιστον αναγνωρίζω όχι συγκεκριμένα πρόσωπα αλλά την αύρα πολλών προσώπων που κι εσύ ως αναγνώστης μπορείς να αναγνωρίσεις.
Οι δύο βασικοί ήρωες, ο ξεπεσμένος δημοσιογράφος που βρίσκει τη δύναμη να ξαναμπεί στο ρεπορτάζ-και όχι στις «δημόσιες σχέσεις» που καταστήσει αποσυνάγωγη τη δημοσιογραφία-και ο αστυνομικός που καταφέρνει να κρατήσει τη σημαία ψηλά και να μείνει πιστός στον όρκο του και τίμιος είναι καλοδουλεμένοι, όπως και κάθε πρόσωπο που υπάρχει στις σελίδες της «Επιχείρησης Νόστος».

Και μετά έχουμε το θέμα: την αρχαιοκαπηλεία. Ένα θέμα που έχει απασχολήσει τον δημοσιογράφο Νικόλα Ζηργάνο και μας έχει χαρίσει λαμπρές δημοσιογραφικές έρευνες (Ελευθεροτυπία, Los Angeles Times, Independent) γίνεται ο «χώρος ασφαλείας» που τον κάνει να στήσει μια πολύ ζωντανή ιστορία.
Η επιτυχία του βιβλίου έγκειται στο γεγονός ότι ενώ νομίζεις ότι οι λέξεις του αναδεικνύουν ένα πραγματικό ντοκουμέντο τελικά είναι μια πολύ καλοδουλεμένη ιστορία που σε κερδίζει και σε κρατάει με το ρυθμό, τις εξελίξεις και τις ανατροπές μέχρι να φτάσεις στην τελευταία σελίδα. Με την ίδια επιμέλεια που οι πηγές του αναδεικνόνταν στα ρεπορτάζ του, στο βιβλίο του ο Νικόλας Ζηργάνος αξιοποιεί ντοκουμέντα για να στήσει το μυθιστορηματικό του σύμπαν και να μας παρασύρει μέσα σ’ αυτό. Η μαρμάρινη Κόρη και το Χρυσό Στεφάνι, είναι υπαρκτά ευρήματα που αρχαιοκάπηλοι τα είχαν διοχετευσει στο εξωτερικό και τελικά επέστρεψαν στην Ελλάδα. Στο βιβλίο του ο συγγραφέας καταφέρνει, νομίζω, ακόμη έναν στόχο, έστω και άθελά του: βάζει τον αναγνώστη σε μια διαδικασία να ψάξει παραπάνω ένα θέμα, τις κλεμμένες ελληνικές αρχαιότητες, και το πώς το ελληνικό κράτος με τις παραλείψεις και τα λάθη του λειτουργεί σα συνένοχος με τους αρχαιοκάπηλους.

Ο Νικόλας Ζηργάνος κι εγώ έχουμε δουλέψει σε ίδια κανάλια στο παρελθόν και φυσικά γνωριζόμαστε. Ο ενθουσιασμός μου όμως για το βιβλίο του είναι ειλικρινής.

Η «Επιχείρηση Νόστος» είναι ένα βιβλίο ποταμός που σε παρασέρνει σε μια περιπέτεια που τη βλέπεις να διαδραματίζεται με καταιγιστικούς ρυθμούς μπροστά στα μάτια σου.

Κι αφού είπα εγώ τα δικά μου, ο λόγος στον συγγραφέα Νικόλα Ζηργάνο.

Πότε γίνεται το «κλικ» κι ένας δημοσιογράφος πρώτης γραμμής γίνεται συγγραφέας;

Όλοι οι δημοσιογράφοι έχουν τουλάχιστον ένα βιβλίο μέσα τους. Όσοι ασχολούνται με την επικαιρότητα, με τις ειδήσεις και τρέχουν στο δρόμο για το ρεπορτάζ, δεν έχουν το χρόνο και τη συγκέντρωση που απαιτεί ένα βιβλίο. Τους (μας) καταπίνει το καθημερινό κυνήγι της είδησης. Αυτό, όσον αφορά στην μυθοπλασία, γιατί με το δοκίμιο είναι αλλιώς. Μπορεί να γίνει και παράλληλα, έστω και με πολύ αργούς ρυθμούς. Όταν κανείς χαλαρώσει και κερδίσει τον χαμένο χρόνο, μπορεί να μπει στην περιπέτεια της μυθοπλασίας.

Πόσο ρεπορτάζ υπάρχει στο βιβλίο σου;

Το ρεπορτάζ είναι φόντο, είναι χαλί, όπως λένε οι μουσικοί παραγωγοί, για να πατήσω πάνω, να χτίσω την ιστορία και τους ήρωες και να μιλήσω για αυτά που με απασχολούν. Όμως, ούτε και αυτό το φόντο είναι αληθινό, έχει «πειραχτεί» για να ταιριάξει στην ιστορία που ήθελα να διηγηθώ.

Μπορεί να υπάρξει η μυθοπλασία χωρίς «πραγματικό» υλικό;

Δεν νομίζω ότι υπάρχει γραφή εν κενώ. Για μένα η πραγματικότητα ξεπερνά τη μυθοπλασία. Στη μυθοπλασία προσπαθώ να εκφράσω μια δική μου πραγματικότητα. Κάποιες ιστορίες έχουν συμβεί, κάποιες δεν έχουν συμβεί και κάποιες άλλες δεν θα συμβούν ποτέ. Ότι έγραψα είναι αλήθεια και καμία αλήθεια δεν έχει γραφτεί.

Ο Νικόλας Ζηργάνος σε αποστολή στο Ιρακινό Κουρδιστάν (από το προωσπικό του αρχείο)

Ο κεντρικός σου ήρωας, ο δημοσιογράφος, αν ήταν υπαρκτό πρόσωπο σήμερα θα είχε δουλειά;

Θα ήταν πιθανότατα άνεργος, όπως και πολλοί συνάδελφοι με περισσότερα προσόντα από τον ήρωα του βιβλίου.

Ο Γεωργίου, ο αστυνομικός ήρωάς σου, υπάρχει; Μπορεί να επιβιώσει σε ένα σύστημα διαπλοκής;

Ο Αστυνόμος Γεωργίου αντιπροσωπεύει έναν δημόσιο λειτουργό ο οποίος προσπαθεί απλά να κάνει σωστά τη δουλειά του. Υπάρχουν πολλοί Γεωργίου στην Ελλάδα, πολλοί περισσότεροι από όσους πιστεύουμε. Κάποιοι καταλήγουν στο νοσοκομείο, όπως ο αρχαιολόγος της Μυκόνου. Κάποιοι υποκύπτουν στις απειλές, είναι ανθρώπινο, το θέμα δεν είναι τι κάνουν οι άνθρωποι, αν αντιστέκονται στις σειρήνες της διαφθοράς, αν αντιδρούν στην αναξιοκρατία, τις πιέσεις, αλλά τι κάνει η πολιτεία για να προστατέψει αυτούς τους απλούς δημόσιους λειτουργούς, τι μέσα τους δίνει για να δουλέψουν σωστά, τι παράδειγμα δίνει η ιεραρχία και -πολύ σημαντικό- πόσο σωστά λειτουργεί η δικαιοσύνη.

Η αρχαιοκαπηλία είναι ένα θέμα που «πουλάει» στα μέσα;

Αν η Αφροδίτη είναι γυμνή, ναι, πουλάει. Όμως, είναι ένα θέμα το οποίο ενδιαφέρει την κοινωνία και αυτό φαίνεται όταν υπάρχει καλό ρεπορτάζ. Το ζήτημα είναι να υπάρχει ρεπορτάζ. Και δυστυχώς, το ρεπορτάζ υποχωρεί σταθερά τα τελευταία χρόνια προς όφελος των δημοσίων σχέσεων, της γκρίζας διαφήμισης, της ταχύτητας που απαιτούν οι αρχισυντάκτες να ολοκληρωθεί και του κόστους. Σήμερα κυριαρχεί μια νοοτροπία για γρήγορο και φτηνό ρεπορτάζ, δηλαδή το ακριβώς αντίθετο από αυτό που απαιτείται. 

Έχεις φτιάξει ήρωες που είναι «πραγματικοί», αναγνωρίσιμοι. Πώς δούλεψες για να χτίσεις τις προσωπικότητές τους;

Θέλω να πιστεύω ότι οι ήρωές μου είναι πραγματικοί, αλλά δεν θεωρώ ότι είναι αναγνωρίσιμοι. Δεν κόπιαρα κανένα υπαρκτό πρόσωπο, θέλησα να αποδώσω την αύρα τους, αυτό που αποπνέουν από τον ίδιο τους τον ρόλο μέσα στην ιστορία. Αν κάποιος νομίσει πως αναγνωρίζει τον εαυτό του κάνει λάθος.

Ο Αλέξης Καρράς, θα έχει συνέχεια ως ήρωας;

Από ένα σημείο και μετά, οι ήρωες που πλάθουμε αποκτούν μια δική τους αυτονομία. Εγώ θα ήθελα να συνεχίσουν τόσο ο ρεπόρτερ Καρράς, όσο και ο Αστυνόμος Γεωργίου. Ελπίζω να συμφωνήσουν. 

Ο Νικόλας Ζηργάνος στο Ναγκόρνο Καραμπάχ (από το προσωπικό του αρχείο)

Ποιο αστυνομικό μυθιστόρημα ήταν αυτό που σε έκανε να αγαπήσεις το είδος;

Ο Γιάννης Μαρής, ο Τζον λε Καρέ, ο Ιζό, όλοι τους τόσο διαφορετικοί.

Αν «ήσουν» πέντε βιβλία που διάβασες, ποια είναι αυτά;

Δούναβης, Κλαούντιο Μάγκρις, εκδόσεις Πόλις

Τα απόπαιδα, Κατίνα Λατίφη, εκδόσεις Αλεξάνδρεια

ΦΛΟΥ, Γιώργος Αλλαμανής, εκδόσεις ΟΞΥ

Το βήμα της αλεπούς, Δημήτρης Δεληολάνης, εκδόσεις Στοχαστής

Ο ήσυχος Αμερικανός, Γκράχαμ Γκρήν, εκδόσεις Πόλις.

Ποιος είναι ο μεγαλύτερος φόβος σου;

Να σταματήσω να γράφω


mm
About Γιάννης Καφάτος 2232 Articles
Γιάννης Καφάτος, Μπαμπάς, δημοσιογράφος, ραδιοφωνικός παραγωγός, tattoer, T-shirt maker, dj, και ποιος ξέρει τι άλλο (ακόμη). Σπούδασε πολιτικές επιστήμες πήρε όμως πτυχίο από το ΡΟΔΟΝ και άλλα συναυλιακά "ιδρύματα". Ταξιδεύει λιγότερο από όσο θα ήθελε.

Be the first to comment

Leave a Reply

Your email address will not be published.


*