Τι μας διδάσκει το Ναγκόρνο-Καραμπάχ

Η συμφωνία κατάπαυσης του πυρός στο αμφισβητούμενο Ναγκόρνο-Καραμπάχ με ηττημένο στην υπόθεση την Αρμενία, η οποία και έχασε στο πεδίο της μάχης, είναι άλλη μία περίπτωση που μας δείχνει ως χώρα ότι οφείλουμε να βγούμε από τις συλλογικές μας πλάνες πρώτου είναι πολύ αργά. Τι καταδεικνύει το αποτέλεσμα της:

1. Τα περί ομόδοξου ξανθού γένους που θα μας βγάλει από τη δύσκολη θέση με την Τουρκία αποδεικνύονται για άλλη μία φορά εθνικές χίμαιρες χωρίς καμία σύνδεση με τη πραγματικότητα. Ο Πούτιν παίζει με αποκλειστικό γνώμονα το συμφέρον του και το συμφέρον της Ρωσίας. Στην ουσία «άφησε» την σύμμαχο του Αρμενία να ηττηθεί, καθώς στο πρόσωπο του Αζερμπαϊτζάν βρίσκει ένα ισχυρότερο και ανταγωνιστικότερο σύμμαχο στην ευαίσθητη για τη Ρωσία περιοχή του Καυκάσου, τον οποίο θέλει να έχει στη σφαίρα επιρροής του. Η Αρμενία άργησε να καταλάβει το πώς λειτουργούν οι ηγεμονικές δυνάμεις. Δηλαδή χωρίς συναισθηματισμούς όταν πρόκειται για το συμφέρον τους. Αλλά με ανελέητο ρεαλισμό όταν έχουν να κάνουν με την μακροπρόθεσμη ασφάλεια τους. Η Ελλάδα δεν έχει καν αμυντική συμφωνία με τη Ρωσία όπως είχε η Αρμενία. Καταλαβαίνετε λοιπόν την πλάνη των φιλορωσικών συναισθημάτων όταν μιλάμε για διεθνείς σχέσεις όπου τα πράγματα είναι αμείλικτα. Να ξεκαθαρίσουμε πως η περιοχή δεν αποτελούσε μέρος της Αρμενικής επικράτειας αλλά αμφισβητούμενη, που διεθνώς αναγνωρίζεται ως Αζέρικη. Εκ των πραγμάτων λοιπόν ο Ρώσος πρόεδρος είχε μια καλή δικαιολογία για τη μη παρέμβαση του. Αυτό θα έπρεπε να το είχε προβλέψει η Αρμενική κυβέρνηση η οποία έφτασε ως την Αίγυπτο για βοήθεια.

• Η Τουρκία φαινομενικά είναι στους κερδισμένους καθώς «επεκτείνει» την επιρροή της και στον Καύκασο λόγω της βοήθειας που παρείχε στο Αζερμπαϊτζάν. Φαινομενικά όμως. Ουσιαστικός κερδισμένος είναι η Ρωσία. Η Τουρκία απλά μπορεί να διαφημίσει με ακόμα μεγαλύτερη έπαρση ότι επεκτείνει την πολιτική της στην περιοχή παριστάνοντας την περιφερειακή δύναμη μέχρι στιγμής. Δεν θα αργήσει να εξελιχθεί όμως σε τέτοια αν συνεχίσει να αποδεικνύει στους μεγάλους πως είναι ικανή να γίνει. Συρία, Λιβύη και Καύκασος την βάζουν στο χάρτη και στο τραπέζι βήμα βήμα. Εμείς σε όλα αυτά παραμένουμε θεατές και ακόλουθοι των εξελίξεων την στιγμή που εκείνη «πατάει πόδι» σε όλες αυτές τις περιοχές στρατιωτικά. Έστω και κατ’ ευφημισμόν θεωρείται περιφερειακή δύναμη προς ώρας. Εύλογα θα αναρωτηθεί κάποιος τι θα μπορούσαμε να είχαμε κάνει σαν κράτος για την Αρμενία; Για την Αρμενία μάλλον τίποτα.

• Μετά και από αυτή την εμπλοκή της, έρχεται μοιραία η σειρά της Ελλάδας που παραμένει βέβαια πολύ δυσκολότερη περίπτωση για τις Τουρκικές αξιώσεις σε όλα τα επίπεδα. Μέχρι την ανάληψη καθηκόντων από το νέο Αμερικανό πρόεδρο, η Τουρκία θα πρέπει να έχει δημιουργήσει τετελεσμένα σε Κύπρο και Ελλάδα για την δύση, εάν θέλει. Είναι εξαιρετικά απίθανο να μην θέλει.

• Οι διεθνείς σχέσεις αποδεικνύονται για άλλη μία φορά ένα πεδίο όπου δεν επικρατεί και μακροημερεύει αυτός που κυβερνά με το συναίσθημα, αλλά αυτός που κυβερνά με το μυαλό και τον ανελέητο ρεαλισμό ως οδηγό του. Τα «δεν συνεργάζομαι με τον ένα και με τον άλλο» γιατί είναι «αντιδεοντολογικό» είναι κάτι που σε οδηγεί με ακρίβεια στην συρρίκνωση και στο περιθώριο της ιστορίας σαν κράτος. Αν η Αρμενία εξέταζε σωστά τη συγκυρία και τον συσχετισμό δυνάμεων ίσως να μην έφτανε σε αυτή την κατάσταση. Αν συνειδητοποιούσε τις πραγματικές προθέσεις του Πούτιν που στη ουσία την παράτησε καθώς βρήκε καλύτερο αντικαταστάτη στην περιοχή, ίσως είχε προετοιμαστεί επαρκέστερα ή είχε αποφύγει μια καταδικασμένη στρατιωτική εμπλοκή με κάθε τρόπο. Η κοινή θρησκεία ή η κοινή ιδεολογία από μόνες τους δεν πείθουν κανένα ρεαλιστή παίκτη να δράσει υπέρ σου. Κάτι πρέπει να ξέρει πως θα αποκομίσει από τη δράση του, κάτι που δεν έχει ήδη.

• Ο Πούτιν αποδεικνύεται ίσως ο ευφυέστερος παίκτης παγκοσμίως την στιγμή που μιλάμε. Με αυτή του την κίνηση αποκτά μεγάλα ερείσματα στο Αζερμπαϊτζάν τη στιγμή που η δύση κάθεται οκνηρά και τον κοιτά να επεκτείνει τη σφαίρα επιρροής του από την βόρεια Αφρική μέχρι τον Καύκασο με περισσή ευκολία. Τα «προπύργια ασφαλείας» που κατασκευάζει για τον κόσμο που έρχεται θα στηρίξουν τη χώρα του στον αδυσώπητο ανταγωνισμό που είναι προ των πυλών για όλα τα μεγαθήρια. ΗΠΑ και ΕΕ, για την δεύτερη δεν είχαμε καμία αμφιβολία, κάθονται και τον παρατηρούν να «διδάσκει» τεχνικές επιβίωσης και επέκτασης για τον κόσμο που έρχεται. Όλοι πλέον γνωρίζουν πως δεν μπορείς να στηριχθείς πάνω του καλή τη πίστει, αλλά και σε ποιον μπορείς; Τα κενά που έχουν αφήσει οι ΗΠΑ εδώ και μία δεκαετία έχει σπεύσει να τα εκμεταλλευτεί στο έπακρον. Αν η Αρμενία τώρα αρχίσει τα απελπισμένα ανοίγματα προς τη δύση, θα του δώσει και την αφορμή να της δείξει με το σκληρό τρόπο ότι παραμένει ακόμα σημαντική για την ασφάλεια της χώρας του.

• Η Ελλάδα οφείλει να αρχίσει να προετοιμάζεται εντατικότερα για το χειρότερο σενάριο. Όσο ακόμα διατηρεί κάποιες ισορροπίες πρέπει να τις πάει ακόμα παραπέρα, αν δεν θέλει να βρεθεί στο κοντινό μέλλον στη θέση της Αρμενίας, χάνοντας όμως όχι αμφισβητούμενες ή διαφιλονικούμενες περιοχές αλλά περιοχές της κυριαρχίας της. Διπλωματία και στρατιωτική μηχανή πρέπει να εκσυγχρονιστούν ταυτόχρονα και αστραπιαία με κάθε κόστος. Ο κόσμος που έρχεται, αν δεν αλλάξει κάτι με την εκλογή Μπάιντεν, θα είναι ένας κόσμος όπου οι διαφορές θα επιλύονται στα πεδία των μαχών και όχι στις αίθουσες προεδρικών μεγάρων. Κόσμος που θα χαρακτηρίζεται από παρατεταμένη βαρυχειμωνιά.                

Χάρης Φιλιππάκης