Η βασιλεία μιας γοητευτικής ξεγνοιασιάς
Σπάνια θα συναντήσετε λαό που να σέβεται με τόση ευλάβεια και δέος τη γυναικεία εξουσία σε τέτοιο βαθμό, που σχεδόν να την προτιμά από την ανδρική και με αυτή μου την άποψη παίρνω στο ακέραιο το μερίδιο ευθύνης της όποιας υπερβολής που μπορεί να εμπεριέχει αυτή.
Στις 17 Νοεμβρίου του 1558, στο θρόνο της Αγγλίας ανέρχεται η Ελισάβετ Ά του οίκου των Τύδωρ (Tudors). Η νεαρή Ελισάβετ είναι τέκνο του Ερρίκου Ή και της δεύτερης από τις πολλές συζύγους του, της Άννας Μπολέυν.
Ο Αγγλικός λαός θα δεχτεί με χαρά και ανακούφιση την στέψη της Ελισάβετ έχοντας στο μυαλό του δυο παράγοντες που αυτομάτως ενίσχυαν την θέση της νέας βασίλισσας. Πρώτο και κυριότερο ήταν η επαπειλούμενη Ισπανική τυραννία λόγω του γάμου της αποθανούσας αδερφής της Ελισάβετ, της Μαρίας Ά ( από άλλη μητέρα ) με τον πρίγκιπα και διάδοχο της Ισπανίας Φίλιππο ( ευτυχώς για τους Άγγλους δεν είχαν αποκτήσει παιδί ), και δεύτερον η θρησκευτική ανωμαλία που επικρατούσε στο βασίλειο εξαιτίας της εμμονικής πολιτικής της Μαρίας, η οποία με πάθος πολέμησε την ανεξαρτητοποίηση της Αγγλικής εκκλησίας από την Ρωμαιοκαθολική, που εισήγαγε ο πατέρας της.
Η Μαρία βαθιά πιστή στον καθολικισμό, κυνήγησε λυσσαλέα τους οπαδούς της μεταρρύθμισης του Ερρίκου. Η σκληρότητα που επέδειξε απέναντι στους Άγγλους διαμαρτυρόμενους της έδωσαν το προσωνύμιο Bloody Mary. Ας αφήσουμε όμως τη Μαρία και τις εμμονές της και ας πάμε στην προσωπικότητα που με το σκέρτσο της και την ανεμελιά της έκανε τους Άγγλους να εκτιμήσουν την γυναικεία εξουσία.
Όπως όλα σχεδόν τα μέλη της δυναστείας των Τύδωρ, έτσι και η Ελισάβετ ευθύς εξαρχής υπήρξε ιδιαίτερα αγαπητή στο λαό. Η Ελισάβετ όπως και ο πατέρας της δεν διέθεταν προσωπικό στρατό παρά μόνο μία μικρή φρουρά κι αυτό γιατί η εξουσία τους ήταν τόσο στέρεη και αδιαμφισβήτητη που δεν υπήρχε η ανάγκη για κάτι παραπάνω. Η νομιμοφροσύνη που απολάμβανε η νέα βασίλισσα ήταν καθολική σε τέτοιο σημείο που ακόμα και μικρές εξεγέρσεις, ο λαός τις αντιμετώπιζε σαν εγκλήματα.
Η Ελισάβετ αρεσκόταν στο να δείχνει στους ξένους πρεσβευτές, αυτό που εν πολλοίς δεν απολάμβαναν οι βασιλείς τους, την εμπιστοσύνη των υπηκόων τους. Της άρεσε να διασκεδάζει, να ξεσπά σε ακράτητα γέλια, να βρίζει και ενίοτε να φτύνει. Γνώριζε ανά πάσα στιγμή το τι θα κάνει τον λαό της χαρούμενο. Ο ετήσιος προϋπολογισμός της ήταν μετά βίας μισό εκατομμύριο λίρες. Αυτή η περιφρόνηση προς τον πλούτο την έκανε σχεδόν ακαταμάχητη. Ο λαός της έδινε κάθε νομιμότητα γιατί και η ίδια του ζητούσε ελάχιστα.
Πότε της δεν αγάπησε την άμετρη φιλοδοξία των ηγεμόνων της εποχής της, απεχθανόταν τον πόλεμο με ότι αυτό συνεπάγεται. Κάποιος αφελής θα την χαρακτήριζε εύκολο αντίπαλο, η αναφορά του Ισπανού πρεσβευτή έχει άλλη άποψη ‘’ Η χώρα αυτή γράφει, έπεσε στα χέρια μιας γυναίκας που είναι κόρη του σατανά’’. Δεν θα περάσει πολύς καιρός ώσπου οι παντοδύναμοι Ισπανοί βασιλείς να καταλάβουν τι ακριβώς εννοούσε.
Η δύναμη αυτή της γυναίκας ήταν ότι δεν στηριζόταν στη δύναμη. Ήταν μία όαση λογικής μέσα σε ένα κόσμο παρανοϊκά βίαιο. Η ισορροπία της ανάμεσα στα άκρα και η ικανότητα της να αντιστέκεται στο τυφλό μίσος και τους εθνικισμούς των αντιπάλων της, υπήρξε παροιμιώδης.
Δεν υπάρχει περίπτωση να μην βρείτε αδικίες κατά την βασιλεία της, αλλά σε τέτοιους καιρούς νομίζω ότι η ζυγαριά καλών και κακών για τη ίδια γέρνει σαφώς υπέρ της.
Η ίδια αρνιόταν πεισματικά να παντρευτεί. Ένας διπλωματικός γάμος την άφηνε παγερά αδιάφορη, απεναντίας της άρεσε να φλερτάρει αδιάκοπα. Έμεινε στην ιστορία σαν virgin queen είναι πολύ πιθανό αυτή της την ιδιότητα να την είχε απολέσει από καιρό. Πέρα από τα φλέρτ και τις κολακείες, γνώριζε καλά το πώς να κρατά το μυαλό της ανεπηρέαστο.
Όταν ανήλθε στο θρόνο παρακάλεσε τον θεό να την αξιώσει να βασιλεύσει χωρίς να χυθεί αίμα, δεν τα κατάφερε. Η επαναφορά της Αγγλικανικής μεταρρύθμισης το καθιστούσε αδύνατο. Η ίδια σε καμία περίπτωση δεν υπήρξε φανατική του προτεσταντισμού. Και σε αυτή την περίπτωση αναζητούσε μία μέση λύση. Η αφοσίωση που η ίδια ενέπνεε υπερνικούσε τις θρησκευτικές αντιλήψεις ιδίως σε ένα έθνος όπως το Αγγλικό όπου ο θρησκευτικός φανατισμός ήταν πολύ περιορισμένος. Οι θρησκευτικοί αγώνες σπάνια ενέπνεαν τους Άγγλους, συνήθως τους άφηναν αδιάφορους. Η παπική οργή για την αδυναμία επιρροής στο νησί ήταν έντονη. Οι πάπες γνώριζαν ότι στην Αγγλία μετράει περισσότερο ο λόγος της βασίλισσας από τον δικό τους.
Από το 1570 αρκετοί καθολικοί ιερείς εκτελέστηκαν με άγριους τρόπους. Ξεχωρίζει η περίπτωση του ιδιαίτερα μορφωμένου Κάμπιον όπου πεθαίνοντας προσευχόταν για την βασίλισσα, και της ευχόταν μακρόχρονη και γεμάτη ευτυχία βασιλεία. Το γόητρο της βασίλισσας ήταν τέτοιο που και οι πιο θερμοί θρησκευτικοί της αντίπαλοι την σέβονταν βαθιά.
Στο κατώφλι των μεγάλων ανακαλύψεων του 16ου αιώνα η Αγγλία της Ελισάβετ ήταν ένα κράτος αδύναμο ώστε να μπορέσει να συμμετάσχει με αξιώσεις στην κούρσα της αναδυόμενης αποικιοκρατίας. Για την ακρίβεια παρατηρούσε την Ισπανία και την Πορτογαλία να προπορεύονται, με τα κιάλια, σε όλους τους τομείς. Οι Άγγλοι έμποροι ήταν καταδικασμένοι να οσφραίνονται από απόσταση το πλούσιο γεύμα των Ιβήρων βασιλιάδων. Οι Άγγλοι θαλασσοπόροι αναζητούν το βορειοδυτικό πέρασμα προς τις Ινδίες για καιρό. Η Αγγλική πειρατεία αρνούμενη να σεβαστεί τον κανόνα ‘’δεν πειράζουμε την Ισπανία’’ αρχίζει τα κεκαλυμμένα χτυπήματα. Οι προσπάθειες του Τζών Χώουκινς γιου ενός εφοπλιστή από το Πλύμουθ να αντικαταστήσει την πειρατεία με ένα νόμιμο εμπόριο αποτυγχάνουν.
Προσκρούουν σε ναυτικούς όπως ο Φράνσις Ντρέϊκ που με δυο πλοία και 50 άτομα πλήρωμα χτυπούν δια ξηράς μια εφοδιοπομπή στον Ισθμό του Νταριέν, φορτωμένη με χρυσάφι από το Περού. Η Ελισάβετ καταδικάζει το γεγονός, στην πραγματικότητα όμως ενθουσιάζεται. Ο Ντρέϊκ θα συνεχίσει τα χτυπήματα προς την Ισπανία. Ο Ισπανός πρεσβευτής διαμαρτύρεται, η Ελισάβετ δηλώνει άγνοια και καταδικάζει τα γεγονότα. Το μερίδιο της από τα λάφυρα είναι αρκετά καλό όμως. Τέτοιες προσβολές προς μία αυτοκρατορία δεν μένουν αναπάντητες. Η ίδια προετοιμάζεται για μία ηχηρή απάντηση από πλευράς τους.
Ο Φίλιππός της Ισπανίας διέταξε να ετοιμαστεί μία μεγάλη αρμάδα για να χτυπήσει την Αγγλία. Ο Ντρέϊκ θα φτάσει στο Κάδιξ και με τα κανόνια του θα καταστρέψει τις περίφημες Ισπανικές γαλέρες με θράσος, τα ιστιοφόρα έχουν κερδίσει τη μάχη των θαλασσών. Ο φίλιππός δεν το βάζει κάτω το ίδιο και η Ελισάβετ. Το 1588 ο νέος μεγάλος Ισπανικός στόλος φτάνει στο Πλύμουθ όπου συναντά τον μικρότερο Αγγλικό, όπου με χαρά προσέφεραν στην βασίλισσα τους οι λόρδοι της θάλασσας. Τα αποτελέσματα για τους Ισπανούς ήταν άσχημα. Η κυριαρχία τους ετίθετο υπό αμφισβήτηση από μία χώρα σαφώς ισχνότερη.
Η νίκη αυτή όμως δεν μοιάζει καθόλου αποφασιστική, ούτε είναι η αρχή της Αγγλικής ανάδυσης. Η ίδια, η τόσο γοητευτική διακυβέρνηση της Ελισάβετ, δεν ήταν ο θεμέλιος λίθος της Βρετανικής αυτοκρατορίας. Ήταν κάτι σημαντικότερο, η αρχή της οικοδόμησης της Αγγλικής αυτοπεποίθησης , της ομοψυχίας και της σοφίας, που ο λαός αυτός θα επιδείξει στην συνέχεια.
Τον καιρό της Ελισάβετ θα γεννηθεί μια ολότελα Αγγλική τέχνη, λογοτεχνία, παιδεία, θα αναβιώσει η Αγγλικανική εκκλησία, θα τελειοποιηθεί μια καθαρά Αγγλική γλώσσα, στοιχεία που θα οδηγήσουν σε όλα τα παραπάνω. Η Αγγλία είναι ακόμα μικρή και δευτερεύουσα. Ο λαός της όμως έχει μια ιδέα υπεροχής και περηφάνιας, σχεδόν αλαζονείας, που δεν βασίζεται σε κάτι παρελθοντικό και πεθαμένο, αλλά στο παρών και αυτό είναι το μεγαλύτερο εχέγγυο προόδου για ένα λαό.
Η βασιλεία των Τύδωρ και ιδιαίτερα της Ελισάβετ ήταν μία πρωτοφανής βασιλεία, εν σχέσει με το περιβάλλον της εποχής, γιατί το καθεστώς τους δεν στηριζόταν σε ένα ισχυρό στρατό η σε κάποια αστυνομία, αλλά στην κοινή γνώμη. Όσο αφελής κιάν υπήρξε σε κάποια σημεία η διακυβέρνηση τους/της, που σχεδόν από τύχη η Αγγλία δεν γεύτηκε την ωμή δύναμη κάποιου εκ των μεγάλων (πριν την αποτυχημένη Ισπανική επιδρομή), το συμπέρασμα παραμένει ένα. Η Αγγλία του 16ου αιώνα ήταν η μήτρα που κυοφόρησε ‘’εν αγνοία’’ της, την κοινοβουλευτική Αγγλία του 17ου και 18ου.
Η εξουσία είναι ένα στέμμα που αν το τοποθετήσεις με σοβαρότητα στο κεφάλι σου ζυγίζει τόνους βάρους, η Gloriana των Άγγλων το τοποθέτησε με σεβασμό και το έκανε να ζυγίζει κατά τι λιγότερο, χωρίς να μειώσει σε σημαντικό βαθμό την αξία του.
Στα χρόνια της τόσο έξυπνα ρομαντικής Ελισάβετ, το θέατρο θα πάρει τέτοια θέση στην πνευματική ζωή του Λονδίνου, που θα επιτραπεί να ανθήσει ένα ποιητικό ταλέντο όπως ο Σαίξπηρ, νομίζω δεν χρειάζεται να πω κάτι παραπάνω.
Χάρης Φιλιππάκης
Υ.Γ 1 : Δεν μου αρέσει καθόλου η φύση αυτού του υστερόγραφου αλλά αν δεν το γράψω νιώθω ότι θα πνιγώ… Για την επικαιρότητα θα σας πρότεινα να ανατρέξετε στο άρθρο ‘’ ο θρίαμβος του μέτρου ‘’ και στη συνέχεια να αναλογιστείτε τι γεννά η ηλιθιότητα ανθρώπων που από προσωπικό και ιδεολογικό συμφέρον, νομίζουν ότι πολεμούν το σύστημα, το οποίο σε μεγάλο βαθμό δεν γνωρίζουν ποιο είναι αν τους ρωτήσετε, κι αυτό γιατί το ‘’σύστημα’’ είναι εκ φύσεως μία αφηρημένη έννοια που κάνει εύκολη τη ζωή των αφελών .
Υ.Γ 2 : Αυτά που έχουμε πολλές φορές στο μυαλό μας ως απόλυτες αλήθειες, είναι συχνά απόψεις κάποιων που κατά το παρελθόν είχαν την ακαταμάχητη δύναμη να διαμορφώνουν τον κόσμο σύμφωνα με την θέληση τους. Θα επανέλθω με άρθρο και θα καταλάβετε.
Leave a Reply