Τι είναι η βιβλιοθεραπεία; Ποιος τη χρειάζεται; Μπορεί ένα βιβλίο, ένα ποιήμα, ένα κείμενο να λειτουργήσει ψυχοθεραπευτικά;
Το Σάββατο 3 Νοεμβρίου, η Γιούλη Αναστασοπούλου που είναι ψυχολόγος και συγγραφέας θα βρίσκεται στο βιβλιοκαφέ του Παλαιού Φαλήρου “Booktalks” (Αγίου Αλεξάνρου και Αρτέμιδος) στις 15:30 για να μας μυήσει στη θεραπευτική πλευρά της ανάγνωσης.
Αυτή θα είναι μια εισαγωγική συνάντηση και στη συνέχεια θα δημιουργηθούν ομάδες βιβλιοθεραπείας.
Με αυτή την αφορμή ζήτησα από την κυρία Αναστασοπούλου να μας βάλει στο πνεύμα αυτής της μεθόδου που στην Ελλάδα τώρα εφαρμόζεται.
Ο E.D.Ηirsch στο έργο του Validity in Interpretation (1967), αποδίδει στο λεκτικό νόημα ανθρώπινη βάση: “Μια διαδοχή λέξεων δε σημαίνει τίποτα το συγκεκριμένο ώσπου κάποιος να εννοήσει μέσω της ή να καταλάβει κάτι. Δεν υπάρχει μαγική χώρα νοημάτων έξω από την ανθρώπινη συνείδηση”.
H βιβλιοθεραπεία ξεκίνησε το 2011 στο ιδιωτικό μου γραφείο και αποτέλεσε την ερευνητική μου εργασία για το Πάντειο Παν/μιο με τίτλο:
«Η λογοτεχνική ανάγνωση ως θεραπευτικό μέσο σε ομάδα αυτοβελτίωσης»
Προσπάθησα να αποτυπώσω το βλέμμα των μελών της ομάδας και να σκιαγραφήσω την συμμετοχή τους σε αυτή, με μερικές από τις ερευνητικές υποθέσεις να απαντούν στο κατά πόσο η ανάγνωση λογοτεχνικών κειμένων θα βοηθήσει τα μέλη να ξεκλειδώσουν ευκολότερα, να ενταχθούν γρηγορότερα στην ομάδα μέσα από διαδικασίες ταύτισης και ενόρασης και εν τέλει να βελτιωθούν-εξελιχθούν με τη βοήθεια της λογοτεχνικής ανάγνωσης.
Ως θεραπεία μέσω του βιβλίου μπορεί να οριστεί εκείνη η παρέμβαση κατά την οποία χρησιμοποιούνται διάφορες τεχνικές (ανάγνωση βιβλίου, , ανάλυση, συζήτηση) μέσω των οποίων επιδιώκεται αλληλεπίδραση μεταξύ κειμένου και αναλυόμενου, με τη μεσολάβηση κάποιου προσώπου, κατάλληλα εκπαιδευμένου ώστε να συμμετάσχει σε μια τέτοια διαδικασία.
Η αποτελεσματικότητα της μεθόδου έχει επισημανθεί από ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς, κ.ά. Ιδιαίτερα αποτελεσματική έχει αποδειχθεί σε θέματα που αφορούν τόσο τη διαχείριση συναισθηματικών προβλημάτων όσο και στην ενημέρωση θεμάτων που θεωρούνται ταμπού ή δύσκολα προσεγγίζονται (διαφορετικότητα, σεξουαλική κακοποίηση, θάνατος κ.ά.).
Δημιουργώντας απόσταση ασφαλείας από το πρόβλημα, το άτομο το αντιμετωπίζει εμμέσως, αναζητώντας λύση, καθώς η άμεση αντιμετώπιση πολλές φορές είναι δύσκολη και επίπονη (Heath et al, 2005).
Πως λειτουργεί:
Η ανάγνωση ενός λογοτεχνικού κειμένου δίνει στον αναγνώστη τη δυνατότητα της μετατόπισης. Αυτή η προστιθέμενη απόσταση του επιτρέπει να αφήσει την αμυντική στάση που έχει και να γίνει πιο δεκτικός (Shechtman, 2008). Το πρόβλημα γίνεται προσεγγίσιμο και ο αναγνώστης-αναλυόμενος αρχίζει να ελπίζει πως, όπως ο ήρωας της ιστορίας έτσι κι εκείνος, θα μπορέσει ή θα προσπαθήσει, να το επιλύσει. (Μαρίνα Λουάρη & Μαρίτα Παπαρούση, 2012)
Από την εποχή που ο Φρόυντ μελετούσε τις νευρώσεις, μιλούσε για το απωλεσθέν κείμενο, το μεταμορφωμένο. Και είναι αξιοσημείωτο πως με ίδιους σχεδόν όρους μπορούμε να μιλήσουμε για το λογοτεχνικό κειμένο, ως εγχάραξη, ίχνος, διάρρηξη.
Ο Φρόυντ θεωρεί ότι η ανάλυση ενός ήρωα λογοτεχνικού έργου και ο προσδιορισμός των συμπτωμάτων του είναι φυσικό να συμπίπτουν. Αφήνει έτσι να διαφανεί μια ορισμένη αντίληψη περί «λογοτεχνικής δημιουργίας».
Το έργο είναι η έκφραση ενός ψυχισμού. Διακατέχεται από μια προσωπικότητα αόρατη αλλά παρούσα,τη συγκαλύπτει και την αποκαλύπτει.
Ίσως της διαφεύγει όπως συμβαίνει να διαφεύγει στον κοιμισμένο το όνειρο, στον ασθενή το σύμπτωμα, αλλά τη φανερώνει και την προδίδει.
(D.Bleich J.LBaudry P.Brook N.Hertz J.P Muller B.Johnson,
Λογοτεχνία και Ψυχανάλυση, Εκδόσεις Εξάντας)
«Η μετάβαση από την ατομική ανάγνωση στην ομαδική με έκανε να φαντάζομαι πως εκτός από τις λέξεις θα μπορώ να στηριχθώ και στο μοίρασμα με τους ανθρώπους». Αναφέρει στην μαρτυρία της μια αναγνώστρια-αναλυόμενη.
Eν προκειμένω, η λογοτεχνία, ως τοπίο που φυτρώνει η πολλαπλή ανάγνωση συναντά την ομάδα αυτοβελτίωσης, ως επικοινωνιακό τοπίο.
Αυτό το επικοινωνιακό τοπίο θα προσπαθήσουμε να σκιαγραφήσουμε και να αναπτύξουμε στις συναντήσεις της Βιβλιοθεραπείας σε ένα πλαίσιο διαφορετικό από το αυστηρά θεραπευτικό με έμφαση δηλαδή στην Αυτογνωσία.
Τα κείμενα που έχουν επιλεχθεί είναι διηγήματα, μικροαφηγήσεις κυρίως ρεαλιστικές, Ελλήνων και ξένων συγγραφέων και θα έχουμε ενδεχομένως τη δυνατότητα να συναντήσουμε κάποιους από αυτούς από κοντά.
Οι συναντήσεις θα ξεκινήσουν μέσα Νοέμβρη.
Το Σάββατο 3/11 θα πραγματοποιηθεί open day ενημέρωσης στο βιβλιοπωλείο Booktalks στο Π.Φάληρο στις 15:30.
info:
Η Γιούλη Αναστασοπούλου είναι ψυχολόγος Απόφοιτος του Παντείου Παν/μιου και της Φιλοσοφικής σχολής Αθηνών με μεταπτυχιακό στην Διοίκηση Ανθρώπινου Δυναμικού.
Έχει εκδώσει δυο βιβλία, νουβέλα και διηγήματα στις εκδόσεις Αλεξάνδρεια Θράκα και Φαρφουλάς.
Είναι μεταπτυχιακή φοιτήτρια του ΕΑΠ στο τμήμα Δημιουργικής Γραφής.
Βιβλιογραφία
Heath, M.A., Sheen, D., Leavy, D., Young, E., & Money, K. (2005). Bibliotherapy. A resource to facilitate emotional healing and growth. School Psychology International, 26,5.
Ηirsch E.D, (1967),Validity in Interpretation, Yale University Press.
Shechtman, Z., & Nir-Shfrir, R. (2008), The Effect of Affective Bibliotherapy on Clients’ Functioning in Group Therapy, International Journal of Group Psychotherapy, 58.
D.Bleich J.LBaudry P.Brook N.Hertz J.P Muller B.Johnson,
Λογοτεχνία και Ψυχανάλυση, Εκδόσεις Εξάντας.
Λουάρη, Μ. & Παπαρούση, Μ. (2009). Η Βιβλιοθεραπεία στην
εκπαιδευτική πράξη. Στo Τριλιανός, Α. – Καράμηνας, Ι. (επιμ.).
