Ο πατέρας της Ψυχανάλυσης Sigmund Freud εισήγαγε τον όρο μηχανισμός άμυνας του Εγώ στην προσπάθειά του να εξηγήσει τις διεργασίες που ακολουθεί ασυνείδητα το άτομο ώστε να καταφέρει να διαχειριστεί το άγχος του, τα συναισθήματα δυσφορίας και τις εσωτερικές του συγκρούσεις. Οι αμυντικοί μηχανισμοί του Εγώ προστατεύουν το άτομο σε καταστάσεις που του δημιουργούν ενοχές, σε περιπτώσεις που αδυνατεί να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα. Στο σημερινό άρθρο θα μιλήσουμε μόνο για την απώθηση και την προβολή.
Ο Φρόιντ μελετώντας περιπτώσεις υστερικών γυναικών της άρχουσας τάξης της Βιέννης μίλησε αρχικά για το συνειδητό και το ασυνείδητο. Στη συνέχεια στην προσπάθειά του αυτή να εξηγήσει τις νευρώσεις χώρισε την ψυχή σε τρία μέρη : το Εγώ, το Εκείνο και το Υπερεγώ. Το Εγώ είναι υπεύθυνο για την εσωτερική ισορροπία του ατόμου προβάλλοντας άμυνα σε οτιδήποτε ανυπόφορο. Ο Φρόιντ στη συνέχεια αντικατέστησε τον όρο άμυνα με τον όρο απώθηση σύμφωνα με τον οποίο το άτομο απωθεί στο ασυνείδητο ό,τι δεν μπορεί να διαχειριστεί στο συνειδητό. Η απώθηση (repression) είναι ο κυριότερος αμυντικός μηχανισμός που ενεργοποιείται για να μπορέσει να διαχειριστεί το άτομο την μη εκπλήρωση ενορμήσεων και επιθυμιών και γι΄ αυτόν ακριβώς το λόγο έχει σημαντικό ρόλο στην υστερία. Σύμφωνα με τον Φρόιντ, το άτομο διανύοντας τα στάδια της ανάπτυξής του χρησιμοποιεί την απώθηση για να καταφέρει να διαχειριστεί το άγχος που έχει προκύψει είτε λόγω των ασυνείδητων σεξουαλικών ενορμήσεων ή ενός τραύματος κατά τη διάρκεια της παιδικής ή εφηβικής του ζωής. Η προβολή είναι εκείνος ο αμυντικός μηχανισμός όπου το άτομο αποδίδει σε κάποιο άλλο άτομο δικά του καταπιεσμένα συναισθήματα, επιθυμίες και ενορμήσεις. Στην αδυναμία του να διαχειριστεί ανυπόφορα συναισθήματα τα προβάλλει σε κάποιο άλλο πρόσωπο. Έτσι το “είμαι έξαλλος μαζί σου” γίνεται “είσαι έξαλλος μαζί μου”. Ο Φρόιντ εισήγαγε την προβολή κατά την μελέτη περιστατικών παράνοιας όπου είναι ο κύριος αμυντικός μηχανισμός. Η προβολή εξηγεί την άκρως βίαιη κι επιθετική συμπεριφορά σε περίοδο πολέμου όπου ο στρατιώτης προβάλλει στον εχθρό του τα εγκλήματα, που ενδεχομένως πρώτος διαπράττει. Ακόμη και στις διαπροσωπικές μας σχέσεις προβάλλουμε στο έτερον ήμισυ τα δικά μας συναισθήματα κι επιθυμίες προκαλώντας του έτσι μια εσωτερική σύγκρουση, η οποία ευθύνεται για τις μετέπειτα μεταξύ μας συγκρούσεις.
Ασημίνα Καραμαλέγκου, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας – Life Coach
Leave a Reply