Ένας από τους παράγοντες που εντείνουν το στρες είναι οι αντιλήψεις που έχουμε για τον εαυτό μας , τους άλλους και τον κόσμο γενικότερα, οι οποίες είναι υπεργενικευμένα και άκαμπτα συμπεράσματα που όμως τα θεωρούμε απόλυτα αληθή. Αυτές οι αντιλήψεις είναι οι λεγόμενες πυρηνικές πεποιθήσεις που τις έχουμε ενστερνιστεί με βεβαιότητα και συνήθως είναι δυσλειτουργικές γιατί δυσχεραίνουν την καθημερινότητά μας. Είναι αγκυλώσεις που μπλοκάρουν την εξέλιξη και την αυτοβελτίωσή μας.
Μπορεί να είναι η γονική φωνή που καταγράφηκε στο υπερεγώ, σύμφωνα με το Freud, και γενικεύτηκε. Μπορεί επίσης να είναι μια λανθασμένη δοξασία που υιοθετήθηκε ως λογική, μια αυτοκαταστροφική σκέψη που μας την επέβαλε ενδεχομένως άθελά του κάποιος από τους σημαντικούς μας άλλους.
Σύμφωνα με τον Beck, θεμελιωτή του Γνωσιακού Συμπεριφοριστικού Θεραπευτικού Μοντέλου, τα σχήματα είναι γνωσιακές δομές που περιλαμβάνουν τις πυρηνικές πεποιθήσεις, τις εκτιμήσεις μας και τον τρόπο με τον οποίο επεξεργαζόμαστε πληροφορίες που σχετίζονται με τον εαυτό μας και το κοινωνικό περιβάλλον. Τα σχήματα μπορεί να είναι λειτουργικά ή δυσλειτουργικά. Όταν είναι δυσλειτουργικά επηρεάζουν αρνητικά τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τη συμπεριφορά μας και το σώμα μας. Μια τέτοια δυσάρεστη κατάσταση πυροδοτεί το στρες γιατί το άτομο τείνει να έχει αυτόματες αρνητικές σκέψεις που δημιουργούν έντονα συναισθήματα. Το άτομο με τη βοήθεια του ειδικού θα πρέπει να εντοπίσει τα δυσλειτουργικά γνωσιακά του σχήματα, να τα αναγνωρίσει ως τέτοια και να τα τροποποιήσει. Ο ειδικός εντοπίζει το περιεχόμενο των σχημάτων με τη διερεύνηση των εμπειριών του ατόμου και τον τρόπο με τον οποίο επεξεργάζεται και ερμηνεύει τις πληροφορίες. Εντοπίζοντας τα δυσλειτουργικά σχήματα και τροποποιώντας τα, το άτομο ανακουφίζεται από το στρες διότι πλέον έχει υιοθετήσει μια νέα θετική ρεαλιστική σκέψη, που θα του προκαλέσει ένα ευχάριστο συναίσθημα, το οποίο θα τον οδηγήσει σε μια συμπεριφορά που τον «εξυπηρετεί» έτσι ώστε να μην εκδηλώσει στο τέλος κάποιο δυσάρεστο σύμπτωμα.
Ας δούμε ένα παράδειγμα που δείχνει την εφαρμογή των παραπάνω: μια γυναίκα έχει το δυσλειτουργικό γνωσιακό σχήμα ότι πρέπει να είμαστε πάντα ευχάριστοι στο σύντροφό μας γιατί έτσι δείχνουμε την αγάπη μας. Ένα βράδυ έρχεται αντιμέτωπη με τον κακοδιάθετο σύντροφό της. Αυτό ενεργοποιεί την αυτόματη αρνητική σκέψη ότι ο σύντροφος δεν είναι ευχάριστος μαζί της γιατί η ίδια δεν τον κάνει να αισθάνεται όμορφα. Της προκαλείται ένα δυσάρεστο συναίσθημα ανασφάλειας και στενοχώριας. Το σύμπτωμα είναι δυσφορία και πανικός λόγω του φόβου εγκατάλειψης.
Ο ειδικός εντοπίζοντας την πυρηνική πεποίθηση της γυναίκας, που συνδέει τη διάθεση με την αγάπη, την βοηθάει να την αναγνωρίσει ως δυσλειτουργική, να την τροποποιήσει και να την αντικαταστήσει με μια νέα ρεαλιστική που θα την ανακουφίσει από το στρες. Αυτή είναι μια πολύπλοκη διεργασία στη θεραπευτική διαδικασία που προϋποθέτει την αρμονική συνεργασία θεραπευτή και θεραπευόμενου.
Ασημίνα Καραμαλέγκου, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας – Life Coach
Facebook: Ασημίνα Καραμαλέγκου
Leave a Reply