Την περίοδο 1914-1923 Ρωμιοί του Πόντου εκτοπίστηκαν και σφαγιάστηκαν από το κίνημα των Νεότουρκων και το κεμαλικό κίνημα. Η ανθρώπινη ιστορία είναι γεμάτη με γενοκτονίες και πολέμους. Στην προσπάθειά του να εξηγήσει τι πράγμα είναι ο πόλεμος, ο Αϊνστάιν ξεκίνησε μια αλληλογραφία με τον Φρόιντ το καλοκαίρι του 1932, μετά από πρόσκληση της κοινωνίας υπό την απειλή ενός δεύτερου παγκοσμίου πολέμου.
Μεταξύ άλλων ο Αϊνστάιν αναφέρθηκε στο ανθρώπινο πάθος για κυριαρχία και στην έμφυτη ευχαρίστηση του ανθρώπου για μίσος και καταστροφή, η οποία βρίσκεται σε ύπνωση κάτω από φυσιολογικές συνθήκες. Σύμφωνα με τον Αϊνστάιν, ο πόλεμος ξεκινάει από τη διανόηση της εκάστοτε εποχής και όχι από τις λαϊκές αμόρφωτες μάζες, επειδή ο διανοούμενος δεν έρχεται σε άμεση επαφή με τη σκληρή πραγματικότητα , αλλά αντιθέτως την αντιλαμβάνεται από την ασφαλή απόσταση που του δίνει η «τυπωμένη σελίδα».
Ο Φρόιντ ξεκίνησε την απαντητική του επιστολή διευκρινίζοντας ότι δίκαιο και βία είναι εκ διαμέτρου αντίθετοι όροι. Σε όλο το ζωικό βασίλειο , μέρος του οποίου είναι και ο άνθρωπος, η σύγκρουση συμφερόντων αντιμετωπίζεται αρχικά με τη χρήση βίας, η οποία εξουδετερώνει οριστικά τον αντίπαλο. Σε καταστάσεις κτηνωδίας ο άνθρωπος χρησιμοποιεί τη βία για να τρομοκρατήσει και να κάνει υποχείριό του τον πιο αδύναμο.
Ο Φρόιντ υποστήριξε ότι η βία καταπολεμείται με τη συνένωση των πολλών αδικημένων (η ισχύς εν τη ενώσει). Το δίκαιο λοιπόν είναι η δύναμη ενός συνόλου, μιας κοινότητας που αντιτίθεται στο άδικο. Πάλι όμως για βία μιλάμε: όχι τη βία του ενός αλλά τη βία μιας κοινότητας.
Το πρόβλημα δημιουργείται διότι η κοινότητα απαρτίζεται από άτομα, που επιθυμούν ενδεχομένως να επικρατήσουν έναντι των υπολοίπων.
Έτσι, προκύπτει η ανάγκη θέσπισης νόμων, που να διασφαλίζουν την ομαλή συμβίωση των μελών της κοινότητας. Οι νόμοι φτιάχνονται, όμως, πάλι από τους λίγους και δεν εξασφαλίζουν ισότητα. Συνεπώς, φτάνουμε σε εξέγερση, σε εμφύλιο, σε σύγκρουση συμφερόντων και επικράτηση πάλι του ισχυρότερου.
Σύμφωνα με τον Φρόιντ αυτό συμβαίνει επειδή οι παρορμήσεις του ανθρώπου είναι από τη μια τα ερωτικά ένστικτα, που ως σκοπό τους έχουν να διαιωνίσουν μέσω της συνένωσης και από την άλλη τα καταστροφικά ένστικτα που τείνουν να επιτεθούν και να σκοτώσουν. Η ίδια η ζωή, ως φαινόμενο, εξαρτάται από τη συμφωνία και την αντίθεση αυτών των ενστίκτων. Σε καμία περίπτωση δεν ισχύει ή το ένα ή το άλλο ένστικτο αλλά μια εναλλαγή η ακόμη και συνύπαρξη και των δυο.
Για παράδειγμα το ένστικτο της αυτοσυντήρησης περιλαμβάνει και το ερωτικό για τη συνένωση, αλλά και το καταστρεπτικό για να εκπληρώσει το σκοπό της. Συμπερασματικά, ο Φρόιντ καταλήγει ότι οι άνθρωποι παρακινούνται στον πόλεμο λόγω των ευγενών αλλά και των χυδαίων κινήτρων που πηγάζουν από αυτά τα ένστικτα.
Αν δεχτούμε ότι ο πόλεμος είναι προϊόν της καταστρεπτικής παρόρμησης του ανθρώπου, τότε θα πρέπει να ενισχύσουμε την αντίθετή της παρόρμηση: την ερωτική. Ο Φρόιντ ολοκληρώνει την επιστολή του με τα αντικρουόμενα: «Ό,τι προκαλεί συναισθηματικούς δεσμούς στους ανθρώπους , θα πρέπει να ενεργεί έναντι του πολέμου … Από αμνημονεύτων χρόνων η ανθρωπότητα υποβάλλεται στη διαδικασία του εκπολιτισμού. Σε αυτό οφείλονται όλα τα δεινά μας … Όλα όσα συντελούν στην εκπολιτιστική ανάπτυξη εργάζονται εναντίον του πολέμου».
Μήπως όλα γίνονται στο βωμό ενός υποτιθέμενου εκπολιτισμού;…
Ασημίνα Καραμαλέγκου, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
