28/03/2024

Πάνος Αμυράς: Η περίοδος της Κατοχής έχει ακόμη πολλά κρυμμένα μυστικά

Συνέντευξη με αφορμή το μυθιστόρημα «Τα Λύτρα» (Εκδόσεις Διόπτρα)

Αμυράς

Όταν πιάσεις  στα χέρια σου «Τα Λύτρα» (Εκδόσεις Διόπτρα), το δεύτερο μυθιστόρημα του δημοσιογράφου, Πάνου Αμυρά, δύσκολα θα το αφήσεις μέχρι να φτάσεις στην τελευταία σελίδα του. Κι εκεί όμως ακόμη σε περιμένει μια (ευχάριστη) έκπληξη.

«Τα Λύτρα» είναι ένα νουάρ μυθιστόρημα, με φόντο την Αθήνα του 1943, με πολλά στοιχεία ενός γνήσιου κατασκοπικού θρίλερ. Παράλληλα η τεκμηρίωση των ιστορικών στοιχείων που υπάρχουν έντεχνα ενταγμένα στην φανταστική πλοκή που έχει στήσει ο συγγραφέας  θα μπορούσε να το εντάξει και στην κατηγορία του ιστορικού μυθιστορήματος.
Πάρα τις «ετικέτες» που μόλις έβαλα, το βιβλίο του Πάνου Αμυρά είναι πάνω απ’ όλα ένα συναρπαστικό ανάγνωσμα που δεν θα αφήσει απογοητευμένο τον αναγνώστη του.

Οι Ναζί, οι δοσίλογοι, οι πατριώτες, οι θαρραλέοι και οι δειλοί είναι όλοι παρόντες στις σελίδες του βιβλίου.
Οι ήρωες του Αμυρά, στα «Λύτρα» είναι χαμένοι στις διαφορετικές ταυτότητες που καλούνται να υπηρετήσουν. Η ηθική είναι παρούσα όπως η ανηθικότητα, όπως άλλωστε συνέβαινε στην κατοχική Αθήνα.

Πέραν της αστυνομικής πλοκής όμως ο Πάνος Αμυράς φέρνει στο φως τη δράση μιας όχι και τόσο γνωστής στο πλατύ κοινό αντιστασιακής οργάνωσης της : «Υπηρεσίας  5 – 165». Το έργο της σπουδαίο και τα δεινά που υπέστησαν τα μέλη της από την «Ειδική Ασφάλεια» (που επανασύστησε η κυβέρνηση Ράλλη) περισσότερα.

Η δημοσιογραφική έρευνα του Πάνου Αμυρά με στοιχεία, ονόματα και διευθύνσεις μπλεγμένη με τη μυθοπλασία του κάνουν «Τα Λύτρα» ένα απολαυστικό βιβλίο για απαιτητικούς αναγνώστες.

Η έκπληξη που ανέφερα στην αρχή του κειμένου έρχεται στο τέλος της μυθοπλασίας. Αρχίζουν τότε μερικές σελίδες που αναφέρουν ιστορικά στοιχεία για τα πρόσωπα –χαρακτήρες του έργου αλλά και μια ξεχωριστή ενότητα με τόσα στοιχεία για τα πραγματικά πρόσωπα της εποχής που περιγράφοντται στο βιβλίο ώστε να κάνουν τον αναγνώστη να σπεύσει για ακόμη περισσότερες πληροφορίες.

Ο Πάνος Αμυράς είχε την καλοσύνη, αφού υπέβαλε σε τόσες «ανακρίσεις» τους ήρωές του, να υποστεί και τη δική μου, και τον ευχαριστώ πολύ για την «κουβέντα» που θα διαβάσετε παρακάτω. Το βιβλίο του στάθηκε μια καλή αφορμή για να μιλήσουμε όχι μόνο για ιστορία, αλλά και για δημοσιογραφία, ηθική και προδοσία.

Πότε η δημοσιογραφία μετατρέπεται σε …ιστορία;

Η δημοσιογραφία πολλές φορές γίνεται μέρος της ιστορίας, είναι ένας σημαντικός κρίκος της. Ο δημοσιογράφος καταγράφει γεγονότα, όχι πάντα με την επιστημονική τεκμηρίωση και κυρίως με την απόσταση που διαθέτει ένας ιστορικός, όμως μπορώ να σας βεβαιώσω ότι και οι ιστορικοί κατά τη διάρκεια των ερευνών τους προσφεύγουν στον τύπο της εποχής για να αντλήσουν πληροφορίες και να οσμισθούν την ατμόσφαιρα της εποχής.

Λογοτέχνης, συγγραφέας, δημοσιογράφος. Ποια ιδιότητα σου ταιριάζει περισσότερο;

Νομίζω ότι η ιδιότητα του γραφιά είναι αυτή που με ακολουθεί παντού, σαν μία σκιά που άλλοτε με γιγαντώνει και άλλοτε με εξαφανίζει από τον ορίζοντα. Ακόμη και στον Στρατό, μου αποδόθηκε η ειδικότητα του “τεχνικού γραφέα”, ένα ακόμη σημάδι της τύχης μου. Στη δημοσιογραφία συμπληρώνω φέτος 35 χρόνια δράσης, στο χώρο του βιβλίου είμαι νέος αλλά χαίρομαι ιδιαίτερα που τα δύο μυθιστορήματά μου, ο “Λιμός” και “Τα λύτρα” αποτελούν ένα μικρό μέρος του υπέροχου αυτού κόσμου.    

 Δύο ιστορικά μυθιστορήματα «μετά» και με μια μακρόχρονη δημοσιογραφική καριέρα, έχεις καταλάβει γιατί η Ιστορία μας δεν διδάσκεται σωστά στους νέους;

Όλα είναι εκπαίδευση, όλα ξεκινούν από την παιδεία. Δεν ξέρω εάν υπάρχει σωστή ή λάθος διδασκαλία της ιστορίας, ωστόσο είμαι βέβαιος ότι είναι ελλιπής με αποτέλεσμα να χάνει τον βασικό της προορισμό:  Την κατανόηση των γεγονότων του παρελθόντος, την αναζήτηση των αιτιών που κινούν τις εξελίξεις, την αναγνώριση των προσωπικοτήτων που έδρασαν υπερβαίνοντας την εποχή τους. 

Αμυράς
Ο Πάνος Αμυράς έξω από την πόρτα της διαβόητης “Κομαντατούρ” στην Αθήνα

Οι ήρωές σου, και στα «Λύτρα» – κυρίως ο Αγραφιώτης – ζουν διαφορετικές ζωές ανάλογα με την ταυτότητά τους. Πόσο η «ταυτότητα» καθορίζει έναν χαρακτήρα, ή τελικά ο χαρακτήρας δίνει νόημα στην «ταυτότητα»;

Η ταυτότητα είναιένα σημαντικό στοιχείο του χαρακτήρα, αρκεί να μην μετατρέπεται σε αυτοσκοπό, τότε θα μοιάζει με ένα κυνήγι μαγισσών. Στα βιβλία μου, ο κεντρικός ήρωας, ο υπαστυνόμος Νίκος Αγραφιώτης, καθοδηγείται κυρίως από τη δική του ηθική. Για αυτό ακόμη και όταν χάνει την ταυτότητά του, αναζητεί τη λύτρωση ακολουθώντας το δικό του δρόμο, όχι πάντα ορθόδοξο, που εκπορεύεται ωστόσο από την καρδιά του.

Δημοσιογράφοι και κοινό ζούμε στον εφιάλτη των fake news. Ως δημιουργός και ως δημοσιογράφος πιστεύεις ότι υπάρχει «fake» δημιουργία;

Σε μία σύνθετη εποχή, όπου η πληροφορία μεταδίδεται με την ταχύτητα των ιών και κάθε χρήστης μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει πρόσβαση στην παγκόσμια σφαίρα είναι σχεδόν αναπότρεπτο ότι θα διακινούνται fake news. Αυτό όμως δεν μπορεί να αποτελεί άλλοθι για την κάθε μορφής εξουσία, που επιχειρεί να βάλλει κατά των μέσων ενημέρωσης επικαλούμενη τα “fake news”. Οι μεγαλύτερες αποκαλύψεις για πολιτικά πρόσωπα και καταστάσεις έγιναν από δημοσιογράφους, οι οποίοι συνάντησαν διαψεύσεις ή και διαπόμπευση πριν από τη δικαίωση. Πιστεύω στην ελευθερία του τύπου, με σεβασμό στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Και fake news υπάρχουν και fake δημιουργία υφίσταται, αλλά έχω την πεποίθηση ότι πάντα κερδίζει η αλήθεια.

Η απαξίωση ΜΜΕ και δημοσιογράφων από μεγάλη μερίδα του κόσμου πού πιστεύεις ότι οφείλεται;

Η δημιουργία εχθρών είναι πάντα μία εύκολη λύση, ιδίως σε περιόδους κρίσης, πάντα υπάρχει η ανάγκη για έναν αποδιοπομπαίο τράγο. Τα μέσα ενημέρωσης είναι ένας κομβικός πυλώνας της δημοκρατίας και θα έλεγα το “αποκούμπι” του πολίτη απέναντι σε φαινόμενα κατάχρησης εξουσίας. Η απαξίωση έρχεται όταν ξεχνούμε το ρόλο μας, όταν αντί να ελέγχουμε την εξουσία θέλουμε να “γίνουμε” μέρος της. Και εδώ έχουμε ευθύνες όλοι. Από την άλλη πλευρά βλέπουμε, και σε παγκόσμιο επίπεδο, λαϊκιστές και δημαγωγούς πολιτικούς να επιτίθενται μέρα και νύχτα κατά των μέσων ενημέρωσης, σε μία προσπάθεια να καλύψουν τα δικά τους ατοπήματα.

Πιστεύεις ότι ΜΜΕ και πολιτικοί αντιμετωπίζουν το κοινό όχι ως υπεύθυνο ενήλικα αλλά ως «πελάτη» που του κάνουν όλα τα χατίρια σαν κακομαθημένου παιδιού;

Όσοι θεωρούντους πολίτες χειραγωγούμενους ή “πελάτες” μπορεί αρχικά να πετυχαίνουν κάποιες πρόσκαιρες νίκες αλλά τελικώς ηττώνται ολοκληρωτικά. “Μπορείς να κοροϊδέψεις πολλούς για λίγο, ή λίγους για μεγάλο διάστημα, αλλά ποτέ όλους για πάντα”. Αυτό ισχύει τόσο στην ενημέρωση όσο και στην πολιτική. Εάν οι πολιτικοί χάσουν τον καθοδηγητικό ρόλο που έχουν στην κοινωνία τότε το κενό θα το καλύψει ο λαϊκισμός με ολέθρια αποτελέσματα.

Αμυράς
Πάνος Αμυράς: Με “Τα λύτρα” ήθελα να ασχοληθώ με τις ναζιστικές θηριωδίες του 1943, άλλωστε πιστεύω ότι η περίοδος της Κατοχής έχει ακόμη πολλά κρυμμένα μυστικά.

Για να ξαναγυρίσω στα θέματα του βιβλίου σου. Η προδοσία από πού πιστεύεις ότι εκπορεύεται σε έναν άνθρωπο;

Ορισμένες φορές είναι και θέμα συγκυριών. Σε δύσκολες εποχές οι ηθικές αντοχές των ανθρώπων δοκιμάζονται, κάποιοι υποκύπτουν εύκολα, άλλοι αντιστέκονται μέχρι τέλους. Στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο είδαμε πολιτικούς στην Ελλάδα αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη να συντάσσονται με τις δυνάμεις των ναζί, να πιστεύουν στον Άξονα. Πάντα όμως υπάρχουν οι φωτισμένες προσωπικότητες που θα αντισταθούν στο απόλυτο κακό και θα θέσουν στο περιθώριο της ιστορίας προδοτικές συμπεριφορές.

Τα «πάθη» του εμφυλίου, πιστεύεις ότι θα καταλαγιάσουν κάποτε στην Ελλάδα;

Αλίμονο, αν ακόμη τα πάθη του εμφυλίου καθοδηγούν την κοινωνία μας. Οι βασικοί πρωταγωνιστές της περιόδου εκείνης, και από τις δύο πλευρές, ήθελαν να αφήσουν πίσω τους τα όσα συνέβησαν εκείνη την τραγική εποχή, όσοι φαντασιώνονται την αναβίωσή τους είναι απλώς ανεύθυνοι και ανιστόρητοι. Η Ελλάδα, που πολέμησε τους Ιταλούς, αντιστάθηκε στους ναζί και στάθηκε μαζί με τους νικητές του πολέμου, κατέληξε να γίνει η μεγάλη χαμένη της ιστορίας. Πρέπει να αντιμετωπίζουμε τον εμφύλιο με νηφαλιότητα και μοναδικό γνώμονα να μην επαναλαμβάνουμε τα λάθη της εποχής.   

Το γεγονός ότι αναγνωρισμένα καθάρματα της ιστορίας – όπως φαίνονται και στα «Λύτρα» δεν τιμωρήθηκαν και κάποιοι επανέκαμψαν σε θέσεις και οφίτσια είναι λόγος για τη σαθρή σχέση του κοινού με αυτό που λέμε δικαιοσύνη;

Η ατιμωρησία είναι ένα διαχρονικό φαινόμενο, πολύ περισσότερο όταν στην περίοδο της Κατοχής  συνεργάτες των ναζί και λοιποί δοσίλογοι επανέκαμψαν χωρίς να υποστούν την παραμικρή ενόχληση. Αυτή ήταν μία μαύρη σελίδα για την Ελλάδα, συνέπεια και του εμφυλίου, που λειτούργησε σε ορισμένες περιπτώσεις ως στέγη για να καλυφθούν δοσιλογικές συμπεριφορές. Ποτέ όμως δεν χάνω την πίστη μου στη δικαιοσύνη, πρέπει με κάθε τρόπο να την θωρακίσουμε.

Από την έρευνά σου, ποιες πτυχές της Ιστορίας μας βλέπεις ότι επαναλαμβάνονται ως μοτίβο στην ελληνική πραγματικότητα;

Αυτό που με τρομάζει περισσότερο είναι ο διχασμός. Όσες φορές επικράτησε στη χώρα μας,  ακολουθείται από καταστροφές. Ελπίζω ότι έχουμε συνειδητοποιήσει πως αυτή η μάστιγα πρέπει επιτέλους να μπει στο χρονοντούλαπο της ιστορίας.

Ο ηττημένος μπορεί να γράψει την ιστορία του;

Όλοι μπορούν να γράψουν ιστορία, το ζήτημα είναι τι θα γράψει η ιστορία για τους πρωταγωνιστές της. Νομίζω ότι δεν πρέπει να βλέπουμε τα γεγονότα με όρους νικητών ή ηττημένων, όλοι εν δυνάμει έχουμε βρεθεί στις δύο όχθες του ποταμού. Το σημαντικότερο είναι να μαθαίνουμε για να μην επαναλαμβάνουμε ιστορικά λάθη, τότε δεν υπάρχουν ηττημένοι. 

Τι αφιέρωση θα έγραφες αν χάριζες το βιβλίο σου στους: Πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη, Αλέξη Τσίπρα και Δημήτρη Κουτσούμπα;

Να ενισχύουν την παιδεία και να πράττουν με γνώμονα το αύριο των παιδιών τους.

Ποιο βιβλίο διάβασες και σε έκανε να αποφασίσεις να γράψεις ως συγγραφέας;

Είμαι φανατικός αναγνώστης βιβλίων αλλά η συγγραφή προέκυψε σχεδόν αυθόρμητα. Ήθελα να μάθω για τον λιμό που έπληξε την Ελλάδα το χειμώνα του 1941, από την έρευνα μου προέκυψαν στοιχεία που ήθελα να αποδώσω στο πρώτο μου βιβλίο. Με “Τα λύτρα” ήθελα να ασχοληθώ με τις ναζιστικές θηριωδίες του 1943, άλλωστε πιστεύω ότι η περίοδος της Κατοχής έχει ακόμη πολλά κρυμμένα μυστικά.

Ο «Αγραφιώτης» πότε επιστρέφει, πόσο σκοπεύεις να τον βασανίσεις ακόμη;

Ο Νίκος Αγραφιώτης, είναι ένας τραγικός ήρωας, που πάντα βρίσκεται απέναντι σε μεγάλα διλήμματα. Η τρίτη του περιπέτεια σχεδιάζεται, θα είναι βασανιστική αλλά και λυτρωτική!

Γιάννης Καφάτος


mm
About Γιάννης Καφάτος 2242 Articles
Γιάννης Καφάτος, Μπαμπάς, δημοσιογράφος, ραδιοφωνικός παραγωγός, tattoer, T-shirt maker, dj, και ποιος ξέρει τι άλλο (ακόμη). Σπούδασε πολιτικές επιστήμες πήρε όμως πτυχίο από το ΡΟΔΟΝ και άλλα συναυλιακά "ιδρύματα". Ταξιδεύει λιγότερο από όσο θα ήθελε.

Be the first to comment

Leave a Reply

Your email address will not be published.


*