Συνήθως όταν το άτομο έρχεται να ζητήσει βοήθεια δεν έχει αναγνωρίσει ότι έχει θέμα με τα όρια. Έρχεται να βοηθηθεί στη διαχείριση του άγχους του, στις ενδεχόμενες κρίσεις πανικού, στα θέματα που αντιμετωπίζει στις σχέσεις του με τους άλλους και τόσα άλλα, χωρίς να αντιλαμβάνεται ότι θέτοντας όρια θα κερδίσει ξανά τον εαυτό του.
Είδαμε στο προηγούμενο άρθρο ότι τα όρια είναι εκείνο το ευαίσθητο σημείο που όταν το υπερβούμε δεν νιώθουμε ασφάλεια, ηρεμία κι ευχαρίστηση. Είναι η χρυσή τομή ανάμεσα στις υποχρεώσεις και τα δικαιώματά μας ώστε να αλληλεπιδρούμε με τους άλλους ανθρώπους με ασφάλεια και άνεση διατηρώντας την ψυχική και συναισθηματική μας υγεία. Τα όρια πρέπει να τα θέτουμε στην επικοινωνία και στην πράξη υποστηρίζοντας με τη συμπεριφορά μας αυτό που μόλις επικοινωνήσαμε. Οι τομείς που χρειάζεται να βάλουμε όρια διακρίνονται στον οικογενειακό, εργασιακό, φιλικό, σχεσιακό καθώς και στον τεχνολογικό τομέα στο σημείο που αφορά στη χρήση των social media.
Διακρίνουμε τρία επίπεδα ορίων: τα διάτρητα, τα άκαμπτα και τα υγιή. Με τον ίδιο τρόπο που επιλέγουμε τον τύπο συμπεριφοράς που μας εξυπηρετεί ανάμεσα στην παθητική, επιθετική και τη διεκδικητική συμπεριφορά, επιλέγουμε και το επίπεδο ορίων που μας κάνει να νιώθουμε ασφαλείς και ήρεμοι. Τα διάτρητα όρια είναι ανεπαρκώς εκφρασμένα καθώς έχουμε μια υπερεμπλοκή με άτομα και καταστάσεις, που μας ρουφούν ενέργεια. Έτσι μας προκαλείται συναισθηματική και ψυχική εξάντληση που μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε κατάθλιψη. Τα άκαμπτα όρια είναι τα τείχη που ανεβάζουμε για αυτοπροστασία κρατώντας μακριά όλους εκείνους που μας κάνουν να νιώθουμε ανασφάλεια και μας προκαλούν ταραχή. Τέλος, τα υγιή όρια είναι ο δίαυλος επικοινωνίας με βάση τα ψυχικά μας αποθέματα όπου η αλληλεπίδραση με τους άλλους γίνεται με γνώμονα τις αντοχές μας.
Τα υγιή όρια απαιτούν σαφήνεια και επικοινωνία. Δεν περιμένουμε να φανταστούν και να καταλάβουν οι σημαντικοί μας άλλοι πόσο αντέχουμε. Επιβάλλεται να το επικοινωνήσουμε με σαφήνεια και αγάπη. Τα διάτρητα όρια μας εξαντλούν και τα άκαμπτα μας απομονώνουν. Τα υγιή όρια μας προστατεύουν διότι αν δεν τα βάλουμε το κόστος θα είναι ενδεχόμενη υπερκόπωση (burnout), συναισθηματική και ψυχική εξάντληση (κατάθλιψη).
Για να καταφέρουμε να βάλουμε υγιή όρια πρέπει να μάθουμε πότε να λέμε “όχι”, να εκπαιδευτούμε να μην βάζουμε τους άλλους πάνω από εμάς επειδή δεν αντέχουμε να τους δυσαρεστήσουμε και να κατανοήσουμε ότι δεν μπoρούμε να τα κάνουμε όλα (σύνδρομο Superman). Είναι λεπτή η γραμμή από το να γίνουμε άκαμπτοι και γι’ αυτό χρειάζεται ειδική εκπαίδευση στην τοποθέτηση και στην τήρηση των υγιών ορίων.
Ασημίνα Καραμαλέγκου, Σύμβουλος ψυχικής υγείας – Life Coach
