Η ενοχή είναι ένα συναίσθημα, το οποίο όταν είναι διογκωμένο, κάνει την καθημερινότητα του ατόμου δυσλειτουργική. Λίγο ή πολύ ενοχές έχουμε όλοι. Είτε γιατί μια μέρα φάγαμε πολύ ή ήπιαμε πολύ ή γενικά ξεφύγαμε από τα λεγόμενα όρια.
Αυτού του τύπου οι ενοχές δε βιώνονται ως βαρύ φορτίο. Αντίθετα μπορεί να λειτουργούν και ως ρυθμιστές της επιθυμητής συμπεριφοράς. Το ενοχικό σύμπλεγμα είναι φασματικό. Μπορεί, δηλαδή, να αισθανόμαστε από λίγο έως πολύ ενοχικά. Το ενοχικό άτομο χαρακτηρίζεται συνήθως από χαμηλή αυτοεκτίμηση με αποτέλεσμα να κατηγορεί τον εαυτό του όταν η έκβαση δεν είναι η επιθυμητή. Έχει θέμα με την αποδοχή των άλλων κι έτσι σπάνια λέει «όχι» όταν του ζητείται κάτι, υπό τον φόβο μήπως και δε γίνει αρεστός. Διακατέχεται από τελειομανία. Αν και η τελειομανία συντελεί ενίοτε στην πρόοδο και την ευημερία του ατόμου, στην ψυχή του ενοχικού συνδυάζεται με συναίσθημα ανεπάρκειας κι έτσι πιέζεται υπερβολικά. Επιζητάει συνεχώς συγχώρεση, διότι αισθάνεται μονίμως υπεύθυνος για τα κακώς κείμενα, ενώ σπάνια επωμίζεται τα εύσημα για τα επιτεύγματά του.
Έχοντας αυτή την εικόνα για τον εαυτό του αισθάνεται συχνά ο υπαίτιος όλων των δυσάρεστων στα μάτια των σημαντικών του άλλων. Αναλαμβάνει την ευθύνη για όλα τα στραβά που συμβαίνουν γύρω του απορροφώντας έτσι μέσα του το βαρύ φορτίο των ενοχών. Βρίσκεται σε συνεχές καθεστώς αγωνίας προσπαθώντας να διεκπεραιώσει τέλεια ό,τι του έχει ζητηθεί. Πρώτος ο ίδιος δε συγχωρεί λάθη στον εαυτό του. Σπάνια καταφέρνει να βρει διεξόδους ανακούφισης και βιώνει πολύ άγχος το οποίο συνήθως σωματοποιεί. Τέλος, μπορεί εύκολα να πέσει θύμα ενός χειριστικού ατόμου λόγω της δυσκολίας που έχει να αρνηθεί.
Για να απαλλαγεί το άτομο από τις τόσο δυσάρεστες επιπτώσεις των εμμονικών του ιδεών υιοθετεί επαναληπτικές συμπεριφορές ή πράξεις, τους λεγόμενους καταναγκασμούς. Για να ανακουφιστεί από το βάρος των εμμονών παγιδεύεται σε έναν κύκλο καταναγκασμών, που σχετίζεται είτε με τη σχολαστική καθαριότητα, είτε με την τελειομανία, είτε με φοβίες, είτε με σεξουαλικές και θρησκευτικές εμμονές. Πρόκειται για παγίδα που αν συνοδευτεί με την απώλεια ελέγχου το άτομο βιώνει αγωνία και παρεμποδίζεται έτσι η καθημερινή του λειτουργία. Αν αυτή η συμπεριφορά γίνει ακραία και το άτομο καταναλώνει υπερβολικό χρόνο με επαναλαμβανόμενες πράξεις που παρεμποδίζουν τη δραστηριότητά του, τότε μιλάμε για μια παθολογική κατάσταση που ονομάζεται ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΔΨ). Το άτομο που πάσχει από αυτή τη διαταραχή μπορεί να συνειδητοποιήσει τον παραλογισμό των ιδεοληψιών του, αλλά η αγωνία του και ο φόβος του ότι κάτι κακό θα συμβεί δεν το αφήνει να εκλογικεύσει τους ψυχαναγκασμούς του. Έτσι οδηγείται στην εκτέλεση ψυχαναγκαστικών πράξεων στην προσπάθειά του να μειώσει τα επίπεδα του άγχους του, με τη μορφή τελετουργίας συντηρώντας έτσι το φαύλο κύκλο της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής.
Ασημίνα Καραμαλέγκου – Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας-Life Coach
Leave a Reply