Ομολογώ ότι όταν άρχισα να διαβάζω το βιβλίο του Χρύσανθου Ξάνθη, «Θύελλα και ορμή» (Εκδόσεις Λογότυπο) ήμουν σε έναν άλλο κόσμο τόσο από προσωπικά προβλήματα όσο και από τον κόσμο που με είχε βάλει το προηγούμενο βιβλίο που διάβαζα. Είχα ήδη παρατήσει δύο βιβλία (ελπίζω για αργότερα) και η «Θύελλα» του Ξάνθη με πήρε αποφασιστικά από το χέρι και σελίδα σελίδα με κέρδισε.
Μια ερωτική ιστορία σε μια Αθήνα, στην οποία όμως επικρατεί ένα περίεργο πολιτικό σκηνικό με ταραχές και μια ιδιότυπη δικτατορία. Το «φανταστικό» της περιγραφής της πόλης μας είναι επαρκώς ιντριγκαδόρικο αφού πάντα έχεις κάτι να θυμηθείς και να συγκρίνεις.
Ο έρωτας όμως είναι εκείνος που υμνείται και ταλαιπωρείται στο βιβλίο του Χρύσανθου Ξάνθη.
Μέσα σε ένα μοντέρνο, σχεδόν φουτουριστικής κοπής περιβάλλον κάποιος επιμένει να γράφει ερωτικές επιστολές που κάνει το παν για να διαβαστούν.
Οι ήρωες του Χρύσανθου Ξάνθη είναι αναγνωρίσιμοι και δουλεμένοι. Γράφει ένα ερωτικό αστικό μυθιστόρημα που κερδίζει τον αναγνώστη και βάζει τον πήχη στον εαυτό του αρκετά ψηλά για το επόμενο βήμα, που ελπίζω να κάνει.
Ένα τίμιο ανάγνωσμα, με καλοδουλέμενη πλοκή, ύφος και δομή.
Ο τίτλος του βιβλίου παραπέμπει στο πολιτικό αισθητικό κίνημα της εποχής του ρομαντισμού «Θύελλα και ορμή» που άνθισε κυρίως στη Γερμανία τον 18ο αιώνα αλλά μπόλιασε και την Γαλλική Επανάσταση. Άλλο ένα «αγκιστράκι» για να τσιμπήσουμε και με αφορμή το βιβλίο να ψάξουμε λίγο παραπάνω για ένα επόμενο «ταξίδι». Άλλωστε αυτός, ή μάλλον, και αυτός δεν είναι ο ρόλος ενός βιβλίου;
Στο τηλέφωνο που κανονίσαμε τη συνέντευξη με τον Χρύσανθο Ξάνθη έμαθα και την άλλη του ιδιότητα που δεν είχε τύχει να γνωρίζω: Εκδότης του περιοδικού «Η πόλη ζει» και ιδιοκτήτης των εκδόσεων «Λογότυπο». Παλεύει σε μια ψηφιακή και τσακισμένη πολιτισμικά εποχή να κρατήσει ψηλά τη σημαία της ανάγνωσης.
Η κουβέντα μας έχει σκοπό να γνωρίσετε τον συγγραφέα – εκδότη που αξίζει να ανακαλύψετε.
Έρωτας μέσα από επιστολές και έρωτας μέσα από μηνύματα και εμότζι. Υπάρχει διαφορά τελικά;
Για να μπορείς να συγκρίνεις, πρέπει να ξέρεις. Ο Έρωτας είναι από τα πιο σύνθετα φαινόμενα. Όσο τον αναλύεις, τόσο χάνεται. Οπότε αφού δεν τον κατέχουμε, πώς μπορούμε να συγκρίνουμε τους τρόπους που εκδηλώνεται; Και στο Περί Έρωτος του Σταντάλ, περισσότερο αυτήν την υφή του φαινομένου αναλύει. Αλλά για να απαντήσω… Επιστολή ή εμότζι; Σαφώς και επιστολή! Όχι ότι δεν καταλαβαίνω την προσμονή του ήχου στο κινητό, την αποκρυπτογράφηση μιας φάτσας. Αν όμως έχω να επιλέξω (αν και στον έρωτα μάλλον δεν επιλέγεις), επιλέγω τις πιο κλασικές φόρμες. Ο ήρωάς μου στο Θύελλα και Ορμή, ο Τάκης, όλο γράμματα είναι. Μικρά, μεγάλα, σε χαρτί, σε τετράδια, σε χαρτοπετσέτες. Αντιθέτως, θεωρώ πιο ωραίο τον χωρισμό και την αντιδικία μέσα από το διαδίκτυο. Εκεί που ο ένας γράφει πάνω στον άλλον, που ξαναγυρνάς πίσω για να δεις την ατάκα, που παρεξηγιέσαι με μία λέξη που δεν έχει χρώμα. Αυτοί οι χωρισμοί είναι όντως διασκεδαστικοί. Έχω φτιάξει δύο αφιερώματα στο περιοδικό Η Πόλη Ζει που είναι καλά! Το ένα είναι με επιστολές ανωνύμων. Το άλλο επωνύμων. Το πρώτο μ αρέσει πολύ… Και ευχαριστώ ξανά τους ανθρώπους που με εμπιστεύτηκαν και μου έδωσαν τις επιστολές τους. Τις κρατούσαν, μετά από χρόνια. Μηνύματα δεν μου δωσε κανένας. Κατάλαβες την διαφορά λοιπόν; Βλέπεις την αλλαγή στο γραφικό χαρακτήρα. Ανάλογα το τι γράφει, διακρίνεις την ένταση που έχει ασκηθεί πάνω στο χαρτί. Θεϊκό το αρωματισμένο χαρτί, το λερωμένο από καφέ, δάκρυα κλπ.
Στο βιβλίο σου περιγράφεις έναν ανεκπλήρωτο έρωτα, αλλά και ανεκπλήρωτες ανθρώπινες υπάρξεις. Πού βλέπεις στοιχεία των ηρώων σου στην καθημερινότητα σου;
Μα παντού! Το ανεκπλήρωτο είναι που μας κινεί. Το non finito στην τέχνη. Το ανεκπλήρωτο υπάρχει παντού. Απλά είναι διαφορετικό να παλέψεις για να εκπληρώσεις κάτι και διαφορετικό να μην κάνεις τίποτα. Το αποτέλεσμα είναι το ίδιο, το παραγόμενο, όμως, έργο είναι πολύ πιο πλούσιο όταν προσπάθησες. Οι άνθρωποι γενικά καλούνται να μην κάνουν κάτι, εάν δεν είναι σίγουροι. Καταλαβαίνετε πως αν είχε επικρατήσει αυτό στην ιστορία μας, θα ήμασταν πάνω στα δέντρα και – σίγουρα – βαριεστημένοι.
Πώς θα περιέγραφες με λέξεις τη «θύελλα» και την ορμή του έρωτα;
Δεν θα μπορέσω να είμαι πειστικός στην απάντησή μου. Ξαναλέω πως ορισμένα πράγματα δεν αναλύονται. Όταν αναλύονται, καταστρέφονται. Στο έργο, ο Τάκης έκανε αρκετές φορές αυτό το λάθος… Της υπερανάλυσης. Αλλά η ορμή είναι ιδιαίτερα περίεργο φαινόμενο στους ερωτευμένους. Είναι σαν να λες μπορώ να κάνω τα πάντα για εσένα, εκτός από το να καταρρίψω το παγκόσμιο ρεκόρ στα 100 μέτρα. Η ορμή χαρακτηρίζει έναν σοβαρό έρωτα. Ένας σοβαρός έρωτας τις πιο πολλές φορές εκφράζεται με “ασόβαρους” τρόπους! Και αυτό είναι το ωραίο… Η ορμή δημιουργεί γεγονότα, συμπτώσεις, εκπορθεί θύρες και μυαλά. Το ότι ενίοτε βρίσκεσαι στα πατώματα, δεν λέει και κάτι…
Το δυστοπικό πολιτικό σκηνικό που περιγράφεις στο βιβλίο σου πόση πραγματικότητα κρύβει;
Κρύβει πολύ πραγματικότητα. Γιατί σήμερα, όπως και στο βιβλίο, υπήρξε μια ήττα, μια εκκωφαντική ήττα. Όταν μου ζήτησαν ένα βιογραφικό απλά έγραψα… “Ηττηθήκαμε, μα όλα θα πάνε καλά”. Αυτή η αντίθεση με εκφράζει. Εάν δεν παραδεχτείς την ήττα, εκτός από ηττημένος γίνεσαι και γελοίος. Εάν την παραδεχτείς, ίσως κάνεις κάτι χρήσιμο έτσι ώστε κάποιοι άλλοι να ξαναπροσπαθήσουν και να στηριχτούν σε αυτό, με αποτέλεσμα να καλύψουν την δική σου ανεπάρκεια. Στο βιβλίο βέβαια ξαναγεννιέται κάτι καινούργιο, έστω μικρό, που ξαναπροσπαθεί να τραντάξει τα πολιτικά-κοινωνικά παλάτια. Σήμερα, στην πραγματική ζωή, ίσως είναι νωρίς για κάτι τέτοιο. Σε ένα βιβλίο γράφεις ό,τι θες… Η ζωή είναι κάπως πιο δύσκολη.
Η ηρωίδα σου, που είναι ηθοποιός, διαπρέπει στην Αγγλία, πριν αποθεωθεί στην Αθήνα. Μπορεί, πιστεύεις, ένας ηθοποιός να είναι τόσο καλός, όταν δεν εκφράζεται με τη μητρική του γλώσσα;
Έχω ελάχιστες γνώσεις από θέατρο. Πηγαίνω λίγες φορές. Μα νιώθω αυτό που συμβαίνει. Μ’ αρέσει να κοιτώ τα χέρια των ηθοποιών όταν δημιουργούν πάνω στην σκηνή. Μερικές φορές χάνω και τα λόγια. Δεν ξέρω να απαντήσω σε αυτήν την ερώτηση. Όταν έγραφα το έργο αυτό με διευκόλυνε, μου ταίριαζε και έτσι έγινε. Βέβαια μερικοί θεατράνθρωποι που διάβασαν το βιβλίο μου λένε πως έχω αποτυπώσει με μεγάλη επιτυχία τον εσωτερικό κόσμο του θεάτρου. Και τώρα που το σκέφτομαι, έχει κάποιες στιγμές αρκετά έντονες. Όταν παίζει η Μάνια στους ανθρακωρύχους, το πώς ξεκινάνε οι παραστάσεις των ‘’πορτοκαλί’’ κ.α. Πάντως η ηρωίδα μου έχει μαντσεστεριανή προφορά, που δίνει μια άλλη διάσταση στο πρόβλημα που αναφέρεις.
Είσαι εκδότης και τώρα και συγγραφέας. Πώς η εποχή του κορωνοϊού επηρέασε τη δουλειά σου;
Δεν είμαι συγγραφέας. Και τολμώ να πω πως δεν είμαι καν εκδότης. Αλλά ας πούμε πως εκδότης είμαι, αφού το περιοδικό Η Πόλη Ζει είναι ένα εγχείρημα που το αγαπώ πάρα πολύ και το πιστεύω. Γιατί είναι ένα έδαφος που δοκιμάζουμε – με την μεγαλύτερη ελευθερία – την γραφή, τα θέματα, το δημιουργικό. Κάνουμε και γράφουμε αυτό που μας αρέσει και πιστεύουμε. Αλλά συγγραφέας, όχι. Και δεν το λέω από σεμνότητα! Με ένα βιβλίο (που μάλιστα εκδόθηκε στον δικό σου εκδοτικό οίκο), δεν γίνεσαι συγγραφέας. Στην εποχή του κορωνοϊού αισθάνθηκα και ήμουν πολύ δημιουργικός και ήρεμος. Στοχάστηκα, συζήτησα, έγραψα, προγραμμάτισα. Και φοβήθηκα και αγχώθηκα και όλα όσα. Αλλά ήταν μια δημιουργική περίοδος. Δεν την θεωρώ χαμένη περίοδο, ξέρω πως πολλοί διαφωνούν, αλλά αυτή είναι η γνώμη μου.
Όσον αφορά το οικονομικό ζήτημα, ναι, φυσικά και ήταν δύσκολα. Δεν μπορούσε να κυκλοφορήσει τίποτα, πόσω μάλλον το περιοδικό Η Πόλη Ζει. Δεν υπήρχαν έσοδα. Αλλά προς το παρόν, αντέξαμε. Και ελπίζουμε να συνεχίσουμε να αντέχουμε.
Τελικά οι Έλληνες, διαβάζουν, ή όχι; Πώς εξηγείς την τεράστια έκρηξη ελληνικής συγγραφικής παραγωγής;
Μπορεί να πει κανείς πως γράφουν περισσότερο, παρά διαβάζουν. Είναι και αυτό σημείο των καιρών. Νιώθουμε πως έχουμε να πούμε πολλά και ελάχιστα για να ακούσουμε. Αυτή η ανισορροπία εμφανίζεται στην κοινωνία, μα πιο πολύ στην ιντερνετική κοινωνία που εκεί πια καταντά γελοιότητα. Ένα παράδειγμα. Μαινόταν η φωτιά στο Μάτι και ο άλλος, αντί να δει πως μπορεί να βοηθήσει, έγραψε ποίημα και το πόσταρε στον τοίχο του. Όχι, οι Ελληνες δεν διαβάζουν και αυτό εντείνεται όσο πας στις πιο μικρές ηλικίες. Έχω να σας πω πως αντίκρυσα πριν λίγο καιρό πιτσιρικά, “σαΐνι” στις νέες τεχνολογίες, που δεν μπορούσε να γράψει με μολύβι. Εννοώ δεν μπορούσε να το πιάσει. Λοιπόν, όχι δεν διαβάζουν και αυτό φαίνεται σε διάφορες αστειότητες. Υπάρχει μια υπερπροσφορά που όλο και διογκώνεται και μία ζήτηση που όλο και μικραίνει. Όπως και στο θέατρο. Ζούμε ένα θαύμα…
Τι είναι για σένα η συγγραφή;
Ανάγκη και γέννα. Αλλά το να γράψεις ένα μυθιστόρημα είναι κάτι τελείως διαφορετικό από το να γράψεις ένα κείμενο, ένα άρθρο, μία γνώμη, ακόμα και ένα short story. Μερικά έργα-μπορεί και το δικό μου- να θυμίζουν έργα αφηρημένης τέχνης, που είναι τέτοια μόνο και μόνο επειδή δεν μπορούν να συγκεκριμενοποιήσουν φόρμες, χρώματα, σχήματα. Το άτεχνο, δηλαδή, το βαφτίζουμε αφαίρεση, στυλ κλπ. Καλό είναι να γράφει ο κόσμος, ό,τι θέλει και ό,τι μπορεί. Και ας εκδίδει. Αλλά ας είναι ανοιχτός στην κριτική και να μην καβαλά καλάμι.
Διάλεξε πέντε ήρωες σου που σκιαγραφούν τον εαυτό σου.
Η αλήθεια είναι ότι ανιχνεύομαι μέσα σε αρκετούς. Όταν το έγραφα πραγματικά δεν το καταλάβαινα. Μετά το διαπίστωσα και ξαφνιάστηκα. Πολλούς δεν θα τους έκανα παρέα… Κάνουν πολλά λάθη κατ’επανάληψη… Τους δύο βασικούς ήρωες, την Μάνια και τον Τάκη, σίγουρα όχι. Από όλο το έργο, δύο πρόσωπα με συνεπαίρνουν. Η Ούρλικε και ο Σωκράτης. Η πρώτη, είναι η θηλυκή πλευρά των πραγμάτων, έχει αξιοσημείωτη αντοχή, είναι ανοιχτή σε νέες καταστάσεις, έχει μια σοφία μη καθοδηγητική και της έχουν συμβεί πολλά. Και πάντα ανθρώπινη και μη δογματική. Μάλλον είναι ο πιο θετικός χαρακτήρας του έργου. Ο Σωκράτης είναι ορμητικός, σύγχρονος, που αναζητά, μαθαίνει, δοκιμάζει και ζει. Είναι και κούριερ, ένα από τα επαγγέλματα που αγαπάω. Τους κούριερ και τους χάκερ. Μοιάζουν πολύ αυτοί οι δύο… Κάποια στιγμή θα ήθελα να γράψω κάτι με τέτοιους ήρωες. Αυτοί οι δύο ήρωες αρκούν λοιπόν.
Πες μου τι φοβάσαι και τι κάνεις για να ξορκίσεις τους φόβους σου;
Φοβάμαι ό,τι φοβάται ένας μέσος άνθρωπος, με μια δική του δουλειά και αρκετούς εργαζόμενους, που έχει φτάσει στα 50. Τους φόβους μου τους ξορκίζω όσο μπορώ με διάφορα τεχνάσματα. Όμως πρώτα τους παραδέχομαι, τους αφιερώνομαι, τους ζω. Αυτό, ίσως, φαίνεται αδυναμία, όμως δεν είναι. Όταν απορροφήσεις το φόβο, ίσως μετά μπορείς και να τον κυκλώσεις, να τον νικήσεις. Τίποτα πιο άχαρο από κάποιον που φοβάται και δεν το παραδέχεται. Τεχνάσματα; Να προσπαθώ να βλέπω όμορφα όνειρα, να ανακαλύπτω την υποσχόμενη πλευρά των πραγμάτων, να σχετικοποιώ και αποδραματοποιώ το τέλος, το όποιο τέλος. Η Πατησίων θα συνεχίσει να ζει, μία πηγή στον Αχέροντα θα συνεχίσει να αναβλύζει, ένας κούριερ θα συνεχίσει να παραδίδει πίτσες σε μια παρέα που περιμένει να δει τον Παναθηναϊκό στην τηλεόραση. Αποδραματοποίηση και απο-ενοχοποίηση… Αυτό κάπως με βοηθάει.
Τι καινούργιο ετοιμάζει το «Λογότυπο» για τη νέα σεζόν – ελέω πανδημίας;
Με ή χωρίς πανδημία, θα ζήσουμε. Με την έννοια ότι οι κοινωνίες πάντα έρχονταν αντιμέτωπες με λοιμούς, πολέμους, καταποντισμούς. Ξέρεις, δεν καταλαβαίνω την δραματοποίηση των γεγονότων. Οι προηγούμενες γενιές είχαν να αντιμετωπίσουν εξαιρετικά σκληρές συνθήκς και γεγονότα. Εμείς, είμαστε στην φάση του προγραμματισμού τόσο των εκδόσεων, όσο και του street press Η Πόλη Ζει. Προς το παρόν και όσον αφορά τις εκδόσεις, θα στηρίξουμε τους πέντε τίτλους μας που βγήκαν τέλη Ιουλίου ( “Ανεξήγητη Πόλη” του Θ. Βέμπου, “Οι Ερωσυλίες της Ερωφίλης” του Γ. Σκανδάλη, “Παραμύθια Λαϊκά, βγαλμένα από της ζωής το Αχ!”, του Δ.Β. Προύσαλη, “Θύελλα και Ορμή” και “Στα νερά της Μεσογείου” του Ν. Μοσχονά). Ούτε καν παρουσιάσεις δεν έχουν γίνει. Υπάρχουν διάφορες ιδέες και προτάσεις. Θα δούμε! Ετοιμάζουμε πάντως με τον Σέργιο Μοσχονά-εξαιρετικό επιστήμονα και φίλο, εκτός από συνεργάτη- το πρώτο βιβλίο της σειράς “Ο ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ ΑΛΛΙΩΣ”. Μεταφρασμένο από τον ίδιο από τα Ιταλικά. Πιστεύω σε αυτήν την σειρά γιατί αδιαφορεί για τα συνθήματα, την επικρατούσα άποψη περί βαρβαρότητας και δείχνει και άλλες πλευρές της Μεσαιωνικής εποχής.
Περιοδικό Η ΠΟΛΗ ΖΕΙ: www.ipolizei.gr
Γιάννης Καφάτος
Leave a Reply